Bài viết này cung cấp tóm tắt đầy đủ và chi tiết về các vấn đề chung của cách mạng tư sản, bao gồm: tiền đề, mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực, kết quả và ý nghĩa. Nội dung được trình bày súc tích, dễ hiểu, giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm của bài 1 Lịch sử 11.
Tiền đề của cách mạng tư sản
- Trong thời kỳ cận đại, nhiều cuộc cách mạng tư sản đã diễn ra.
- Những cuộc cách mạng này bùng nổ do các tiền đề về kinh tế, chính trị, xã hội và tư tưởng.
a. Kinh tế
- Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ ở các nước Âu-Mỹ từ thế kỷ XVI đến XVIII.
- Tại Anh, ngành công nghiệp len và dạ bùng nổ, giúp tầng lớp tư sản và quý tộc mới giàu lên nhanh chóng nhờ sự phát triển mạnh mẽ của ngoại thương.
- Ở 13 thuộc địa Anh tại Bắc Mỹ, công thương nghiệp tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh ở miền Bắc, trong khi kinh tế đồn điền và trang trại phát triển ở miền Nam.
- Tại Pháp, công thương nghiệp cũng phát triển mạnh, đặc biệt ở các vùng ven biển và ngoại thương có những bước tiến lớn.
- Ở Anh, tình trạng tước đoạt đất đai của nông dân được gọi là “Hiện tượng cừu ăn thịt người”.
b. Chính trị
- Trước cách mạng, hầu hết các quốc gia đều theo chế độ quân chủ chuyên chế hoặc là thuộc địa.
- Tại Anh, từ năm 1625, vua Charles I lên ngôi.
- Ở Bắc Mỹ, giữa thế kỷ XVIII, người Anh đã lập ra 13 thuộc địa dọc theo bờ Đại Tây Dương.
- Ở Pháp, vua Louis XVI đứng đầu chế độ quân chủ chuyên chế, cản trở sự phát triển của tầng lớp tư sản và quý tộc mới.
c. Xã hội
– Bên cạnh giai cấp phong kiến và nông dân, xã hội đã xuất hiện những giai cấp và tầng lớp mới như tư sản và quý tộc mới.
– Ở Pháp, xã hội được chia thành ba đẳng cấp:
- Tăng lữ: Nắm quyền lực chính trị và giữ các chức vụ quan trọng.
- Quý tộc: Cũng nắm quyền lực chính trị và các chức vụ cao cấp.
- Đẳng cấp thứ ba: Bao gồm nhiều tầng lớp và giai cấp khác nhau. Trong đó nông dân chiếm số đông và sống trong cảnh cực khổ nhất. Giai cấp tư sản có sức mạnh kinh tế nhưng không có quyền lực chính trị.
d. Tư tưởng
– Giai cấp tư sản phê phán những giáo lý lạc hậu và đề xuất những tư tưởng tiến bộ mới.
– Họ theo đuổi tư tưởng dân chủ tư sản.
– Một số cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu:
- Ở Anh: Tư sản sử dụng Thanh giáo để đấu tranh lật đổ chế độ phong kiến và chống lại Anh giáo.
- Ở Pháp: Triết học Ánh sáng phê phán chế độ phong kiến và Giáo hội Thiên Chúa giáo đương thời, đồng thời đưa ra lý thuyết xây dựng nhà nước mới.
Mục tiêu, nhiệm vụ, giai cấp lãnh đạo, động lực của cách mạng tư sản
a. Mục tiêu và nhiệm vụ
Cuộc cách mạng tư sản nhằm lật đổ chế độ phong kiến và thực dân, tạo điều kiện cho sự phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa và sự thống trị của giai cấp tư sản. Mục tiêu và nhiệm vụ của một số cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu:
- Anh: Đánh bại chế độ phong kiến để thúc đẩy sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.
- Pháp: Lật đổ chế độ phong kiến, thiết lập quyền lực của giai cấp tư sản và mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
- Mỹ: Giành độc lập khỏi sự thống trị của thực dân Anh, thiết lập chính quyền của giai cấp tư sản và chủ nô, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.
Nhiệm vụ chính của các cuộc cách mạng tư sản:
- Xóa bỏ tình trạng phong kiến phân quyền, đánh đuổi thực dân và giải phóng dân tộc.
- Thống nhất thị trường, hình thành một quốc gia dân tộc đầy đủ các yếu tố cần thiết.
- Thiết lập nền dân chủ tư sản, đảm bảo mỗi người dân có quyền tự do chính trị, tự do kinh doanh và quyền sở hữu tài sản.
b. Giai cấp lãnh đạo và động lực của cách mạng
- Giai cấp lãnh đạo: Giai cấp tư sản và quý tộc mới đóng vai trò lãnh đạo trong các cuộc cách mạng tư sản.
- Động lực cách mạng: Quần chúng nhân dân là động lực chính của các cuộc cách mạng, bao gồm nông dân, công nhân, thị dân, nô lệ, và thổ dân da đỏ.
Kết quả và ý nghĩa của một số cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu
a. Kết quả
Các cuộc cách mạng tư sản thành công trong việc lật đổ chế độ phong kiến và thiết lập chế độ tư bản chủ nghĩa. Mức độ thắng lợi khác nhau tùy theo điều kiện lịch sử của từng quốc gia. Ví dụ:
- Cách mạng tư sản Anh: Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế.
- Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Bắc Mỹ: Giành độc lập dân tộc.
- Cách mạng tư sản Pháp: Lật đổ chế độ phong kiến và thiết lập chế độ cộng hòa.
b. Ý nghĩa
- Cách mạng tư sản Anh: Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chế độ quân chủ lập hiến, mở đường cho sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa.
- Chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa Bắc Mỹ: Giải phóng nhân dân Bắc Mỹ khỏi sự thống trị của thực dân Anh, thành lập Hợp chủng quốc Mỹ, mở đường cho sự phát triển của kinh tế tư bản chủ nghĩa, và góp phần thúc đẩy phong trào chống phong kiến ở châu Âu cũng như phong trào đấu tranh giành độc lập ở Mỹ Latinh.
- Cách mạng tư sản Pháp: Lật đổ và xóa bỏ mọi tàn dư của chế độ phong kiến, giải phóng nông dân, tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển, làm cho chế độ phong kiến bị lung lay trên khắp châu Âu.
- Mặc dù mỗi cuộc cách mạng có ý nghĩa riêng, nhìn chung, các cuộc cách mạng tư sản đã xác lập quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, và tạo ra nền dân chủ cùng các thể chế nhà nước dân chủ.
Tổng hợp câu hỏi trắc nghiệm bài 1 Lịch sử 11 (Sách cánh diều)
Câu 1: Cách mạng tư sản là gì?
A. Cuộc cách mạng do liên minh giữa giai cấp tư sản và quý tộc tư sản hóa lãnh đạo.
B. Cuộc cách mạng do giai cấp tư sản lãnh đạo.
C. Cuộc cách mạng do liên minh giữa giai cấp tư sản và giai cấp công nhân lãnh đạo.
D. Cuộc cách mạng do liên minh giữa giai cấp tư sản và nông dân lãnh đạo.
Đáp án: B
Câu 2: Cách mạng tư sản nhằm mục đích gì?
A. Thiết lập hình thái Nhà nước vô sản và mở đường cho chủ nghĩa xã hội phát triển.
B. Thiết lập hình thái Nhà nước tư sản và mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
C. Thiết lập hình thái Nhà nước quân chủ lập hiến và mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển.
D. Cả A, B và C đều đúng.
Đáp án: B
Câu 3: Điều kiện nào sau đây không phải là tiền đề đưa đến sự bùng nổ của cách mạng tư sản?
A. Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ trong lòng xã hội phong kiến.
B. Mâu thuẫn giai cấp ngày càng gay gắt giữa giai cấp tư sản và giai cấp phong kiến.
C. Nền sản xuất nhỏ được thay thế bởi nền sản xuất công nghiệp lớn.
D. Sự phát triển của văn hóa, giáo dục và khoa học kỹ thuật.
Đáp án: C
Câu 4: Sự kiện nào đánh dấu mốc mở đầu cho thời kỳ cách mạng tư sản trên thế giới?
A. Cách mạng tư sản Hà Lan (1568 – 1648).
B. Cách mạng tư sản Anh (1640 – 1688).
C. Cách mạng tư sản Pháp (1789 – 1799).
D. Cách mạng tư sản Mỹ (1775 – 1783).
Đáp án: B
Câu 5: Cách mạng tư sản Pháp có điểm gì khác biệt so với các cuộc cách mạng tư sản trước đó?
A. Lật đổ chế độ phong kiến hoàn toàn và thiết lập chế độ cộng hòa.
B. Mở đường cho sự phát triển mạnh mẽ của chủ nghĩa tư bản.
C. Có ảnh hưởng to lớn đến các cuộc cách mạng tư sản ở các nước khác.
D. Tất cả các ý trên.
Đáp án: D
Câu 6: Cách mạng tư sản có vai trò gì trong lịch sử phát triển của xã hội loài người?
A. Chuyển xã hội từ chế độ phong kiến sang chế độ tư bản chủ nghĩa.
B. Mở đường cho sự phát triển của khoa học kỹ thuật và nền sản xuất công nghiệp.
C. Góp phần giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột của chế độ phong kiến.
D. Tất cả các ý trên.
Đáp án: D
Câu 7: Tại sao giai cấp tư sản lại là lực lượng lãnh đạo của cách mạng tư sản?
A. Giai cấp tư sản đại diện cho những quan hệ sản xuất mới mẻ, tiến bộ.
B. Giai cấp tư sản có ý thức giai cấp mạnh mẽ và quyết tâm đấu tranh chống lại chế độ phong kiến.
C. Giai cấp tư sản có đủ tiềm lực kinh tế và chính trị để lãnh đạo cách mạng.
D. Tất cả các ý trên.
Đáp án: D
Câu 8: Phương thức đấu tranh chủ yếu của các cuộc cách mạng tư sản là gì?
A. Bạo lực vũ trang.
B. Bãi công, biểu tình, tuần hành.
C. Kết hợp bạo lực vũ trang và đấu tranh chính trị.
D. Cả A, B và C đều đúng.
Đáp án: D
Câu 9: Cách mạng tư sản mang lại những hệ quả gì cho xã hội?
A. Xóa bỏ chế độ phong kiến và thiết lập chế độ tư bản chủ nghĩa.
B. Phát triển mạnh mẽ nền kinh tế thị trường và khoa học kỹ thuật.
C. Góp phần giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột.
D. Tất cả các ý trên.
Đáp án: D
Câu 10: Cách mạng tư sản có ảnh hưởng như thế nào đến phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa?
A. Cung cấp kinh nghiệm đấu tranh cho các phong trào giải phóng dân tộc.
B. Góp phần cổ vũ cho các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới.
C. Thúc đẩy sự hình thành các quốc gia độc lập trên thế giới.
D. Tất cả các ý trên.
Đáp án: B.
Câu 11: Nhận định nào sau đây là sai về cách mạng tư sản?
- Cách mạng tư sản là cuộc cách mạng xã hội đầu tiên trong lịch sử.
- Cách mạng tư sản diễn ra ở châu Âu vào thế kỷ XVI – XVIII. C. Cách mạng tư sản có ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của xã hội loài người. D. Cách mạng tư sản là cuộc cách mạng xã hội đầu tiên trong lịch sử.
Đáp án: A. Cách mạng tư sản là cuộc cách mạng do giai cấp tư sản lãnh đạo.
Câu 12: Theo em, đâu là bài học quan trọng nhất mà chúng ta có thể rút ra từ các cuộc cách mạng tư sản?
A. Giai cấp tư sản là lực lượng cách mạng tiến bộ nhất trong xã hội.
B. Bạo lực vũ trang là phương thức đấu tranh duy nhất để giành chính quyền.
C. Nhân dân cần đoàn kết để đấu tranh chống lại áp bức, bóc lột.
D. Cách mạng tư sản là con đường duy nhất để giải phóng dân tộc.
Đáp án: C.
Trên đây là tóm tắt bài 1 Lịch sử 11 về một số vấn đề chung về cách mạng tư sản. Hy vọng bài viết đã giúp bạn nắm bắt được những kiến thức cơ bản và quan trọng về các cuộc cách mạng tư sản, cũng như sự ảnh hưởng sâu rộng của chúng đối với lịch sử thế giới. Đừng quên theo dõi yeulichsu.edu.vn để cập nhật thêm nhiều bài viết bổ ích và chi tiết về các chủ đề lịch sử khác. Chúc bạn học tốt và hẹn gặp lại trong những bài viết tiếp theo!
