Nền văn minh Lưỡng Hà có lịch sử lâu đời, bắt đầu từ khoảng 4000 năm trước Công nguyên. Nền văn minh này đã đạt được những thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực, từ khoa học, công nghệ, nghệ thuật, kiến trúc đến tôn giáo, triết học. Và bài viết này chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn đọc kiến thức về lịch sử Nền văn minh Lưỡng Hà.
Văn minh Lưỡng Hà là gì?
Văn minh Lưỡng Hà là một trong những nền văn minh cổ đại lớn nhất và quan trọng nhất trên thế giới. Nền văn minh này phát triển ở lưu vực sông Tigris và Euphrates, ngày nay tương ứng với phần lớn lãnh thổ Iraq, Kuwait, phía đông Syria, đông nam Thổ Nhĩ Kỳ và các vùng dọc biên giới Thổ Nhĩ Kỳ – Syria và biên giới Iran – Iraq.
Lịch sử hình thành và phát triển
Văn minh Lưỡng Hà được hình thành từ khoảng 5.000 đến 6.000 năm trước, khi các bộ lạc săn bắt, hái lượm ở vùng Lưỡng Hà bắt đầu chuyển sang sống định cư, trồng trọt và chăn nuôi. Các thành phố đầu tiên của người Sumer được xây dựng vào khoảng 4.000 TCN.
Vào khoảng 3100 TCN, người Sumer đã thống nhất các thành bang ở vùng Lưỡng Hà thành một đế chế. Đế chế Sumer là một đế chế hùng mạnh, đã thống trị vùng Lưỡng Hà trong hơn 1000 năm.
Sau khi đế chế Sumer sụp đổ, vùng Lưỡng Hà đã bị thống trị bởi nhiều đế chế khác nhau, bao gồm Akkad, Babylonia, Assyria và Achaemenid.
Lịch sử phát triển Lưỡng Hà trải qua 5 nhà nước:
Nhà nước của người Xume:
Vào khoảng đầu thiên kỉ III TCN, ở miền Nam Lưỡng Hà, nơi cư trú của người Xume, đã xuất hiện những thành bang.Giữa các thành bang thường diễn ra những cuộc đấu tranh để tranh giành đất đai và nguồn nước. Đến giữa thiên kỉ III trong số các thành bang ở miền Nam Lưỡng Hà, nổi bật nhất Lagát, nhưng sau đó, thành bang Umma ở phía Bắc đã đánh bại Lagát. Tiếp đó, Umma còn chinh phục được nhiều thành bang khác và thống nhất miền Nam Lưỡng Hà cũng gọi là vùng Xume.
Accát
Thành bang Accát do một chi nhánh người Xêmit thành lập ở phía Bắc vùng Xume. Đến thời vua Xacgôn (2369-2314 TCN), Accát trở thành một quốc gia hùng mạnh. Accát còn chiếm lược các khu vực xung quanh thành lập một quốc gia lớn mạnh là Tây Á. Tuy vậy, sự hùng mạnh của Accát cũng không duy trì được lâu. Đến cuối thế kỉ XXIII TCN, Accát bị người Guti ở Đông Bắc chinh phục và thống trị trong một thời gian khá dài.
Vương triều III của Ua (2132-2024 TCN)
Sau khi người Guti bị đánh đuổi, quyền thống trị ở Lưỡng Hà chuyển sang tay vương triều III của Ua, một thành bang cổ xưa của Xume. Phạm vi thống trị của vương triều này cũng rất rộng. Ua đã ban bố một bộ luật mà ngày nay đã phát hiện được một số đoạn. Đó là bộ luật cổ nhất trong lịch sử thế giới, như vậy, dưới thời vương triều III, Ua đã trở thành một nước lớn mạnh ở Lưỡng Hà, nhưng đến cuối thế kỉ XXI TCN thì bị suy yếu và bị liên quân của Elam (một bộ tộc ở phía Đông) và Mari (một thành bang ở phía Bắc) đánh bại.
Cổ Babilon
Babilon là một thành phố do người Amôrit thành lập ở trung tâm Lưỡng Hà. Trong thời kì đầu, Babilon còn tương đối yếu, nhưng đến nửa đầu thế kỉ XVIII TCN, dưới thời vua Hammurabi (1792-1750 TCN), Babilon trở thành quốc gia hùng mạnh nổi tiếng nhất trong lịch sử Lưỡng Hà cổ đại. Hammurabi đã lần lượt đánh bại các thành bang xung quanh, thống nhất được hầu hết vùng Lưỡng Hà. Đặc biệt, ông đã ban hành một bộ luật gọi là bộ luật Hammurabi. Đây là một bộ luật cổ được giữ lại tương đối nguyên vẹn. Nhưng sau khi Hammurabi chết, Babilon bị suy yếu dần. Trong vòng 1000 năm, tình hình Babilon rất rối ren, đồng thời nhiều lần bị ngoại tộc tấn công và thống trị. Đến năm 732 TCN, Babilon bị một quốc gia hùng mạnh ở phía Bắc là Atxiri xâm chiếm, đến năm 729 TCN thì trở thành một bộ phận của Atxiri.
Tân Babilon và Ba Tư
Năm 605 TCN, Babilon mới giành lại được độc lập, chấm dứt thời kì thống trị của đế quốc Atxiri trong gần 300 năm. Năm 626 TCN, người Chaldea (một chi nhánh của bộ tộc Xêmit) đã xây dựng vương quốc và lại chọn Babilon làm thủ đô, gọi là Tân Babilon. Vua nổi tiếng nhất của vương quốc Chaldea là Nabuchodonosor (605-561 TCN) đã cho xây dựng lại Babilon thành một đô thành nguy nga đồ sộ, trung tâm văn hóa và công thương nghiệp của Tây bộ châu Á hồi đó. Tại đây có “Vườn treo” được xem là một trong những kì quan của thế giới cổ đại. Mặc dù chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian ngắn (605-539 TCN), vương quốc Tân Babilon vẫn kịp phát triển hưng thịnh. Năm 539 TCN, nó lại bị người Ba Tư xâm lược, từ đó về sau không thể phục hồi được nữa
Như vậy, các nền văn minh Lưỡng Hà phát triển tương đối toàn diện, phong phú có sự kế thừa và phát triển. Thế nhưng, văn minh Lưỡng Hà cổ đại cuối cùng bị chia cắt bởi không tuân thủ những giá trị cốt lõi: sự phục tùng người đứng đầu, sự khắc nghiệt của thiên nhiên, tư tưởng xâm chiếm, lợi ích riêng của các thành bang, đế chế,… Tuy nhiên, văn minh Lưỡng Hà cổ đại đã có nhiều thành tựu đóng góp vô cùng to lớn, có nhiều ảnh hưởng tới nền văn minh của các quốc gia trên thế giới
Những thành tựu nổi bật của văn minh Lưỡng Hà
Văn minh Lưỡng Hà có những thành tựu nổi bật trên nhiều lĩnh vực, bao gồm:
- Chính trị: Văn minh Lưỡng Hà là một trong những nền văn minh đầu tiên có hệ thống chính trị phức tạp, bao gồm các thành bang, đế chế và chế độ quân chủ.
- Kinh tế: Văn minh Lưỡng Hà là một nền kinh tế phát triển, dựa trên nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ và thương mại.
- Xã hội: Văn minh Lưỡng Hà là một nền xã hội phân chia giai cấp, bao gồm giai cấp quý tộc, giai cấp nông dân và giai cấp nô lệ.
- Văn hóa: Văn minh Lưỡng Hà có một nền văn hóa phong phú, bao gồm ngôn ngữ, văn học, nghệ thuật và kiến trúc.
Ảnh hưởng của văn minh Lưỡng Hà
Văn minh Lưỡng Hà đã có những ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Những thành tựu của nền văn minh này đã được tiếp thu và phát triển bởi các nền văn minh sau này, bao gồm văn minh Hy Lạp, văn minh La Mã và văn minh phương Tây.
Một số đóng góp của văn minh Lưỡng Hà
- Chữ viết: Người Sumer là những người đầu tiên phát minh ra chữ viết. Chữ viết của người Sumer là một loại chữ tượng hình, được sử dụng để ghi lại các thông tin về kinh tế, chính trị, văn hóa,…
- Luật pháp: Người Babylonia là những người đầu tiên phát triển một hệ thống luật pháp tiên tiến. Hệ thống luật pháp của người Babylonia đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của luật pháp ở các nước phương Tây.
- Kiến trúc: Người Assyria là những người xây dựng các cung điện và đền thờ đồ sộ. Các công trình kiến trúc của người Assyria vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay và là những di sản văn hóa thế giới.
Văn minh Lưỡng Hà là một nền văn minh vĩ đại, đã có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Những thành tựu của nền văn minh này vẫn còn được lưu giữ và nghiên cứu cho đến ngày nay. Hy vọng bài viết này sẽ cho bạn những kiến thức bổ ích phục vụ cho việc học tập. Chúc các bạn học tốt.
