Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là biểu tượng văn hóa của dân tộc Việt Nam. Với tài năng nổi bật trong thơ ca và tri thức sâu sắc về phong thủy, Trạng Trình đã để lại dấu ấn đậm nét trong lòng người dân.
Giới thiệu về đền thờ trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Khu di tích lịch sử-văn hóa đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm tọa lạc tại thôn Trung Am, xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, là một điểm đến thú vị trong tour “Du khảo đồng quê” của thành phố Hải Phòng. Nơi đây ghi dấu ấn sâu sắc về cuộc đời và sự nghiệp của một trong những danh nhân lớn, nhà học giả, tiên tri và triết gia nổi tiếng, tỏa sáng trên bầu trời văn hóa Việt Nam vào thế kỷ XVI.
Nguyễn Bỉnh Khiêm, sinh năm 1491 tại làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn Hải Dương, nay thuộc xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, được sinh ra trong một gia đình có truyền thống học hành. Ông nổi bật với thành tích học tập xuất sắc từ nhỏ. Tuy nhiên, do hoàn cảnh xã hội bất ổn, ông chỉ tham gia kỳ thi vào năm 45 tuổi.
Tại ba kỳ thi Hương, thi Hội và thi Đình, ông đều giành chiến thắng, đạt học vị cao nhất-Trạng Nguyên, và được vua Mạc bổ nhiệm vào Viện Hàn Lâm, sau đó thăng tiến lên chức Đại học sĩ Toà Đông Các, rồi Tả thị lang Bộ Hình và Tả thị lang Bộ Lại, mang tước hiệu Trình Quốc Công. Sau tám năm làm quan, trước những biến động triều Mạc, ông dâng sớ chỉ trích 18 lộng thần nhưng không được vua chấp nhận.
Năm Nhâm Dần (1542), ông từ quan trở về quê, lập Am Bạch Vân mở trường dạy học và cống hiến cho sự nghiệp giáo dục cho đến khi ngoài 90 tuổi. Ông qua đời vào mùa Đông năm Ất Dậu (1585), thọ 95 tuổi, lễ tang được tổ chức long trọng với sự tham gia của các quan đại thần do vua Mạc cử đến.
Tháng Giêng năm sau (1586), vua ban cho làng Trung Am 3000 quan tiền và 100 mẫu ruộng để xây dựng đền thờ ông, với biển hiệu trang trọng: Mạc Triều Trạng Nguyên Tể Tướng Từ, một danh hiệu vinh danh ông. Qua thời gian, ngôi đền đã bị tàn phá, nhưng đến năm Vĩnh Hựu (1735) dưới triều Lê Ý Tông, dân làng đã trích ruộng công để xây dựng lại đền, và trong năm Minh Mạng thập tứ (1833), đền lại được phục dựng.
Lịch sử hình thành và phát triển của đền thờ trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Ngôi đền hiện nay được xây dựng trong thời kỳ Bảo Đại, do một Thượng thư trí thức từ Vĩnh Bảo cùng với người dân địa phương góp công sức xây dựng. Trên rường đình có khắc dòng chữ “Bảo Đại Mậu Thìn niên – Mạnh Đông Hoàng đại nhật”, ghi dấu thời gian trùng tu ngôi đền vào mùa đông năm 1928.
Đền được xây theo hướng Đông, mang kiến trúc kiểu chữ Đinh, bao gồm 5 gian tiền đường và 2 gian hậu cung. Các mảng điêu khắc và chạm trổ có họa tiết trang trí hình rồng, phượng, hoa lá cách điệu, thể hiện phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Tại đền còn bảo tồn một số di vật quý giá, trong đó nổi bật là các bức đại tự và đôi câu đối ca ngợi quê hương cùng tài năng, đức độ của Trạng Trình.
Đặc biệt, bức đại tự chính giữa thờ chữ cũ: “An Nam Lý Học”, là câu nói của người xưa, dựa theo sắc phong của vua trước đây tặng cụ, trích lời viên sứ thần đầu thời Thanh, Chu Xán, ca ngợi Nguyễn Bỉnh Khiêm là người có hiểu biết sâu sắc về lý học: “An Nam Lý Học hữu trình tuyền”.
Dưới bức đại tự có đôi câu đối phản ánh quan điểm rằng: dân là gốc của nước và thể hiện lòng yêu nước, thương dân của ông:
“Cổ lai quốc dĩ dân vi bản
Đắc quốc ưng tri tại đắc dân”
(Từ xưa đến nay, nước lấy dân làm gốc
Được nước là nhờ được lòng dân)
Ngôi đền thờ Ông luôn được nhân dân trân trọng gìn giữ và tu bổ. Năm 1991, đền được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. Từ năm 1999 đến nay, với sự quan tâm của Trung ương và thành phố, khu di tích đã được mở rộng và quy hoạch trên diện tích 12,43 ha, nhiều công trình có giá trị được phục dựng và đầu tư, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách tới dâng hương, tưởng niệm Danh nhân.
Tiêu biểu là các công trình như Đền thờ Song Thân Trạng Trình, Chùa Song Mai, Đền thờ Bà Minh Nguyệt, Am Bạch Vân, Núi Sấm, Bút Kình Thiên… Năm 2013, nhà lưu niệm được bổ sung và chỉnh lý, trưng bày nhiều di sản văn hóa của ông như các tác phẩm: Bạch Vân Am thi tập, Bạch Vân quốc ngữ thi, Sấm ký và gần 200 đầu sách viết về ông, là những tài sản vô giá trong kho tàng văn hóa dân tộc, đồng thời là minh chứng cho cuộc đời và sự nghiệp của ông.
Tại đây còn lưu giữ phiến đá xanh khắc ba chữ: “Trường Xuân Kiều”, là dấu tích của cầu “Trường Xuân” do Nguyễn Bỉnh Khiêm đề chữ.
Năm 2015, với những giá trị đặc biệt, di tích Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm (huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng) được Thủ tướng Chính phủ công nhận là di tích Quốc gia đặc biệt.
Kiến trúc và nghệ thuật của đền thờ trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, một di tích lịch sử văn hóa quan trọng, được xây dựng vào thời Bảo Đại dưới sự hưng công của một vị Thượng thư trí sĩ từ Vĩnh Bảo cùng với sự hỗ trợ của cộng đồng dân địa phương. Ngôi đền mang kiến trúc kiểu chữ Đinh, được xây dựng theo hướng Đông với cấu trúc gồm 5 gian tiền đường và 2 gian hậu cung. Các mảng điêu khắc, chạm trổ trên đền thể hiện phong cách nghệ thuật thời Nguyễn, với những mô típ trang trí hình rồng, phượng và hoa lá cách điệu, tạo nên sự độc đáo và thẩm mỹ cao cho công trình.
Nơi đây không chỉ là một đền thờ mà còn lưu giữ nhiều di vật có giá trị, trong đó nổi bật là những bức đại tự và đôi câu đối ca ngợi quê hương, tài năng cùng đức độ của Trạng Trình.
Đặc biệt, bức đại tự trung tâm với dòng chữ “An Nam Lý Học” ghi lại câu nói của người xưa, phản ánh sự tôn kính của dân tộc dành cho ông, người được triều đình sắc phong là bậc am hiểu sâu sắc về lý học. Dưới bức đại tự, đôi câu đối thể hiện quan điểm sâu sắc rằng dân là gốc của nước, thể hiện tấm lòng yêu nước và thương dân của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Với sự gìn giữ và tu bổ từ phía nhân dân, ngôi đền không ngừng được phát triển và mở rộng. Từ năm 1991, đền được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, và từ năm 2015, với những giá trị đặc biệt tiêu biểu, di tích này được xếp hạng là di tích Quốc gia đặc biệt. Những công trình và hạng mục phục dựng đã được đầu tư, nâng cấp, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu tham quan và dâng hương tưởng niệm của du khách.
Đền thờ Trạng Trình không chỉ là nơi tưởng niệm một nhân vật lịch sử vĩ đại mà còn là một điểm đến văn hóa hấp dẫn, ghi dấu ấn trong lòng người dân và du khách, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.
Các hoạt động văn hóa và lễ hội tại đền thờ trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, nằm ở huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng, là nơi tôn vinh một trong những nhân vật văn hóa, lịch sử tiêu biểu của Việt Nam. Ngoài giá trị lịch sử và kiến trúc, đền thờ còn diễn ra nhiều hoạt động văn hóa và lễ hội truyền thống, thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương. Dưới đây là một số hoạt động và lễ hội nổi bật tại đây:
Lễ hội truyền thống: Lễ hội đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm được tổ chức hàng năm vào ngày 14 tháng Giêng âm lịch. Đây là dịp để người dân và du khách bày tỏ lòng tri ân đối với Trạng Trình, người có nhiều đóng góp cho văn hóa, giáo dục và lịch sử dân tộc. Lễ hội thường bao gồm:
- Nghi lễ dâng hương: Người dân và du khách cùng tham gia dâng hương, hoa quả để bày tỏ lòng thành kính.
- Lễ rước kiệu: Có sự tham gia của các đội múa lân, trống hội, tạo không khí lễ hội sôi động.
Các hoạt động văn hóa nghệ thuật: Trong khuôn khổ lễ hội, nhiều hoạt động văn hóa nghệ thuật được tổ chức nhằm giới thiệu và quảng bá bản sắc văn hóa địa phương:
- Biểu diễn nghệ thuật dân gian: Các tiết mục hát chầu văn, ca trù, múa rối nước được trình diễn, thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả.
- Trưng bày sản phẩm văn hóa: Các gian hàng trưng bày các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, đặc sản địa phương, góp phần giới thiệu nét đẹp văn hóa của vùng đất Hải Phòng.
Hoạt động tham quan và học tập: Đền thờ không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là điểm đến cho nhiều đoàn học sinh, sinh viên đến tham quan, tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Nhiều hoạt động ngoại khóa, thuyết trình, và trải nghiệm học tập được tổ chức tại đây nhằm giáo dục thế hệ trẻ về giá trị văn hóa lịch sử.
Thời điểm tổ chức lễ hội: Lễ hội diễn ra vào tháng Giêng, nhưng các hoạt động văn hóa có thể kéo dài suốt năm. Đặc biệt vào các ngày lễ lớn trong năm, đền thờ thường tổ chức các buổi lễ cầu an, cầu phúc cho nhân dân và đất nước.
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm không chỉ là một địa điểm thờ phụng mà còn là nơi gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc. Các hoạt động văn hóa và lễ hội tại đây không chỉ thu hút đông đảo người dân mà còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống văn hóa của ông cha ta.
Giá trị lịch sử và văn hóa của đền thờ trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm không chỉ là một di tích lịch sử mà còn mang trong mình nhiều giá trị văn hóa sâu sắc. Dưới đây là một số điểm nổi bật về giá trị lịch sử và văn hóa của đền thờ này:
Giá trị lịch sử
- Tôn vinh nhân vật lịch sử: Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) là một trong những nhân vật nổi bật của lịch sử Việt Nam. Ông không chỉ là một nhà thơ, nhà tri thức mà còn là một chính trị gia và nhà tiên tri. Sự nghiệp của ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người dân Việt Nam.
- Giai đoạn lịch sử quan trọng: Đền thờ được xây dựng vào thời kỳ phong kiến, là nơi thể hiện lòng tri ân của người dân đối với những người có công với đất nước trong bối cảnh lịch sử đầy biến động của thế kỷ 16.
- Di sản văn hóa vật thể: Đền thờ được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1985. Kiến trúc của đền mang đậm phong cách truyền thống Việt Nam với các họa tiết, chạm khắc tinh xảo, phản ánh nghệ thuật kiến trúc của thời kỳ phong kiến.
Giá trị văn hóa
- Di sản văn hóa phi vật thể: Đền thờ là nơi lưu giữ nhiều phong tục tập quán và lễ hội truyền thống. Lễ hội được tổ chức hàng năm không chỉ là dịp để tưởng nhớ Nguyễn Bỉnh Khiêm mà còn là hoạt động văn hóa gắn kết cộng đồng, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.
- Giáo dục văn hóa lịch sử: Đền thờ trở thành điểm đến cho nhiều đoàn học sinh, sinh viên, giúp họ hiểu rõ hơn về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm, từ đó giáo dục lòng yêu nước, tự hào về di sản văn hóa dân tộc.
- Nơi hội tụ các giá trị văn hóa: Đền thờ là nơi giao thoa của nhiều giá trị văn hóa như nghệ thuật diễn xướng, hội thi, các hoạt động văn hóa dân gian, tạo nên không khí sống động và phong phú cho di tích.
Tác động đến đời sống tinh thần
- Nơi gửi gắm tâm tư, nguyện vọng: Đền thờ không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là không gian cho người dân gửi gắm tâm tư, nguyện vọng về cuộc sống, sự bình an, và thành công trong học hành, làm ăn.
- Cảm hứng sáng tạo văn học nghệ thuật: Hình ảnh Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật, thể hiện lòng kính trọng và ngưỡng mộ đối với trí thức và nhân cách của ông.
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một di sản văn hóa có giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt. Nó không chỉ là nơi tôn vinh một nhân vật lịch sử quan trọng mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, tri thức và giá trị văn hóa dân tộc. Đền thờ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của người Việt Nam, đồng thời là điểm đến ý nghĩa cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của đất nước.
Đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là nơi kết nối giữa văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc Việt Nam. Với những giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc, nơi đây không chỉ là điểm dừng chân cho du khách mà còn góp phần bảo tồn truyền thống dân tộc. Hãy ghé thăm đền thờ để cảm nhận vẻ đẹp linh thiêng và niềm tự hào về di sản văn hóa của dân tộc.
