Bắc Giang không chỉ nổi tiếng với phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp mà còn gây ấn tượng bởi hệ thống các đền thờ linh thiêng. Những ngôi đền này không chỉ là nơi thờ phụng các vị thần mà còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa và lịch sử của người dân nơi đây. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá các đền thờ ở Bắc Giang, tìm hiểu về ý nghĩa và đặc điểm nổi bật của từng ngôi đền.
Địa chỉ: xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.
Nằm cách trung tâm thành phố Bắc Giang khoảng 20km về phía Bắc và cách thị trấn Kép khoảng 6km về phía Đông Bắc, Đền Bà Chúa Then hiện lên với vẻ đẹp huyền ảo, như một chốn tiên cảnh giữa trần gian. Thời kỳ nhà Hậu Lê, nơi đây chỉ là một miếu nhỏ với lư hương cổ kính, được dòng họ Liễu gìn giữ như một di sản văn hóa quý giá.
Năm 2016, đền được tôn tạo và khôi phục, hiện diện rực rỡ với các cung thờ như Tam Tòa Thánh Mẫu, bà Chúa Then, cung ngoại thờ Sơn Trang và thần Triều. Không chỉ đơn thuần là nơi thờ cúng, Đền Bà Chúa Then còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, thể hiện lòng thành kính và tôn trọng của cộng đồng đối với các giá trị tâm linh.
Đền Bà Chúa Then nổi bật với kiến trúc truyền thống và những tác phẩm điêu khắc tinh xảo. Khuôn viên đền bao gồm 10 dãy nhà, được phân chia thành hai khu: khu thờ chính với các vị như Thụy Ứng, Nam Thiên Tứ Bất Tử và Liễu Hạnh; khu thờ chúa Sơn Lâm, Sơn Trang và bà Chúa Then của người Nùng. Đặc biệt, nơi đây còn có khu nhà dành cho lễ vật, tiếp khách và khu vực bếp ăn.
Ngoài vẻ đẹp kiến trúc, Đền Bà Chúa Then còn tổ chức nhiều nghi lễ và lễ hội truyền thống đặc sắc. Lễ hội Bà Chúa Then được tổ chức vào ngày 9, 10, 11 tháng 3 âm lịch, thu hút đông đảo du khách và người dân tham gia với các hoạt động như rước kiệu, tế lễ, hầu đồng, trình diễn nghệ thuật hát Then, cùng những nghi lễ đặc sắc khác. Đồng thời, lễ cúng ông thần phụ cũng được tổ chức vào đầu năm nhằm vinh danh các vị thần bảo trợ của đền.
Xem thêm: Khám phá đền thờ Cô Chín – Nét đẹp văn hóa tâm linh
Địa chỉ: Hương Vỹ, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.
Đền Nguyệt Hồ, nổi tiếng là đền thờ Chúa Bói duy nhất tại Việt Nam, là một trong những điểm đến văn hóa và tâm linh quan trọng. Tọa lạc bên dòng sông Thương, tại xã Hương Vĩ, huyện Yên Thế, đền không chỉ mang giá trị lịch sử sâu sắc mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của tỉnh Bắc Giang.
Kiến trúc của đền Nguyệt Hồ vẫn được bảo tồn những yếu tố đặc trưng từ thời xưa, với thiết kế ấn tượng, thể hiện tinh thần văn hóa dân tộc. Tất cả các di tích cổ ở đây vẫn được gìn giữ nguyên vẹn, từ cổng đền với họa tiết rồng uốn lượn cho đến hai tượng hộ pháp và khuôn viên sân đền xanh mát, tạo nên không gian thanh bình bên Hồ Nguyệt.
Khu chính của đền bao gồm tòa đại bái và hậu cung, nơi thờ phụng nhiều vị thần linh cùng với các tượng thờ theo tín ngưỡng thờ Mẫu như: hàng Thánh Mẫu, hàng Quan, hàng Chầu, ông Hoàng và Đức Thánh Trần. Ngoài ra, hai cung bên cũng được bài trí các tượng thờ tương tự, tạo sự trang nghiêm cho nơi thờ cúng.
Mỗi năm vào mùa xuân, đền Nguyệt Hồ trở thành điểm hành hương của đông đảo du khách từ khắp nơi, đến cầu tài lộc và an lành. Đặc biệt, lễ hội đền Nguyệt Hồ diễn ra vào ngày 15 tháng 2 âm lịch, thu hút sự tham gia của rất nhiều người dân và du khách, tất cả cùng tôn vinh bà Chúa Nguyệt Hồ và cầu mong may mắn, bình an cho bản thân và gia đình.
Địa chỉ:Hương Sơn, H. Lạng Giang, Bắc Giang.
Đền Cô Bé Chí Mìu là một trong những vị thánh cô nổi tiếng ở Bắc Giang, được coi là hình mẫu của Cô Bé Thượng Ngàn – một tiên cô lừng danh ở miền núi. Đây là nơi tụ hội những tín ngưỡng linh thiêng trong hệ thống đền thờ Mẫu Thượng Ngàn. Cô Bé Chí Mìu là cô út trong Tứ Phủ Thánh Cô và có nhiều hình thức hiện thân khác nhau.
Trước năm 1995, ngôi đền nổi tiếng này chỉ là một miếu nhỏ với một bát hương đơn giản. Sau đó, người dân đã dâng lên tượng cô và nâng cấp miếu thành một ngôi thờ lớn hơn. Đến năm 2010, miếu được xây dựng lại thành đền thờ như ngày nay, trong đó cung thờ Cô Chí Mìu được đặt ở vị trí của miếu cũ.
Sân đền Cô Bé Chí Mìu có diện tích không quá lớn, nhưng được tổ chức thành các khu vực riêng biệt: cung thờ cô, lầu cậu và ban Mẫu Cửu Trùng. Ban Mẫu Cửu Trùng Thiên được đặt ngay trước mặt đền, trong khi Lầu Cậu nằm ở phía trái và Lầu Cô ở phía phải.
Ngôi đền mang trong mình không gian linh thiêng, huyền bí, tạo nên từ sự hòa quyện giữa thiết kế cảnh quan và nguồn năng lượng tâm linh. Hương khói tỏa ra quanh năm làm tăng thêm vẻ ma mị cho nơi đây. Sau khi hoàn thiện, ngôi đền được chia thành các cung thờ như: Cung Công đồng, Cung Sơn Trang, Cung Trần Triều và Cung Cấm thờ Tam Tòa Thánh Mẫu.
Địa chỉ:xã Nghĩa Phương, H. Lục Nam, Bắc Giang.
Ngôi đền nổi tiếng ở Bắc Giang này thờ Cô Chín Thượng, một vị thần được người dân địa phương kính trọng. Đền nằm trên đỉnh một quả đồi xanh tươi, cách Đền Chúa Nguyệt Hồ khoảng 8km và Đền Cô Bé Chí Mìu 35km. Đường dẫn lên đền đã được trải nhựa, tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển bằng ô tô, giúp du khách dễ dàng đến dâng hương tại ngôi đền linh thiêng này.
Đền Thượng được xây dựng trên sườn núi Vực Mỡ, tận dụng những phần đá tự nhiên. Từ vị trí trên cao của Đền Thượng, du khách có thể ngắm nhìn toàn cảnh khu vực Đền Trung, Đền Hạ và thung lũng xã Nghĩa Phương. Đền Hạ, còn gọi là đền Công Đồng Suối Mỡ, là ngôi đền lớn nhất trong quần thể và thu hút đông đảo du khách trong lễ rước kiệu truyền thống của đền Suối Mỡ.
Ngôi đền sở hữu khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, được bao quanh bởi cây xanh, tạo nên một bức tranh thiên nhiên đầy linh khí. Lễ hội Đền Suối Mỡ diễn ra vào ngày 30 tháng 3 và 1 tháng 4 âm lịch hàng năm, bao gồm cả phần lễ và phần hội. Năm 2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Lễ hội Suối Mỡ là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, diễn ra chủ yếu tại ba ngôi đền và khu vực xung quanh Khu du lịch sinh thái Suối Mỡ.
Địa chỉ: Xương Giang, tỉnh Bắc Giang.
Nằm ở phía Đông Bắc thành phố Bắc Giang, Đền Xương Giang là nơi lưu giữ nhiều giá trị lịch sử quý báu của dân tộc. Cách sông Thương khoảng 3km, thành cổ Xương Giang được xây dựng từ thế kỷ 15, có hình dáng chữ nhật với tổng diện tích khoảng 27ha, chiều dài 600m theo hướng Đông – Tây và chiều rộng 450m theo hướng Bắc – Nam.
Thành cổ Xương Giang đã chứng kiến nhiều biến cố lịch sử quan trọng của dân tộc, tuy nhiên, dấu tích của nó đã bị tàn phá theo thời gian. Theo các tài liệu lịch sử, trong thành cổ từng có một ngôi đền cổ ở phía Tây Bắc, nhưng vào thập kỷ 1970-1980, ngôi đền đã bị đổ nát hoàn toàn. Sau đó, người dân địa phương đã khôi phục lại một ngôi đền nhỏ trên nền cũ với các hoạt động bảo tồn, lập bàn thờ và tìm kiếm tấm bia cổ.
Đền Xương Giang được xây dựng trên toàn bộ khu di tích sau quá trình nghiên cứu và khảo sát các di chỉ khảo cổ học. Công trình bao gồm nhiều hạng mục như cổng tam quan, nghi môn, bình phong, tả vu, hữu vu, lầu chuông, lầu trống và sân chính. Mặc dù mang nét mới mẻ, Đền Xương Giang vẫn giữ được vẻ uy nghi, thể hiện phong cách kiến trúc cổ điển và thu hút đông đảo du khách đến tham quan.
Đặc biệt, nhiều bạn trẻ yêu thích trang phục cổ đã chọn Đền Xương Giang làm nơi lưu giữ những khoảnh khắc đẹp, mang đậm bản sắc văn hóa Việt. Khi dạo quanh khuôn viên rộng rãi của đền, bạn không chỉ được chụp ảnh và chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc độc đáo mà còn có cơ hội khám phá một góc trang sử hào hùng của dân tộc, hiểu thêm về quê hương và đất nước.
Hàng năm, vào ngày 5 và 6 tháng Giêng, du khách có thể tham gia vào không khí lễ hội sôi động tại Đền Xương Giang. Tiếng chiêng trống vang rền, những đoàn người diễu hành trong trang phục rực rỡ tạo nên một không gian lễ hội độc đáo và ấn tượng.
Địa chỉ: xã Tiên Sơn, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang.
Chùa Bổ Đà, còn được biết đến với tên gọi Bổ Đà Sơn Quán Âm Sơn Tự, nằm ngay dưới chân núi Phượng Hoàng, tạo nên một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp. Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở Bắc Giang, được xây dựng từ thời nhà Lý và đã được cải tạo vào thời vua Lê Dụ Tông. Trải qua nhiều lần trùng tu, chùa đã mang đến diện mạo khang trang như hiện tại.
Kiến trúc của chùa Bổ Đà vẫn giữ được những đặc trưng cổ xưa với các vật liệu như gạch nung, tiểu sành, mái ngói và tường đất. Đặc biệt, cả cổng và tường chùa đều được xây dựng hoàn toàn bằng đất nền, tạo nên sự gần gũi và bình dị.
Khuôn viên chùa được chia thành nhiều hạng mục như Bồ Đà Sơn, Am Tam Đức, Tứ Ân Tự, ao miếu và vườn tháp. Lối kiến trúc theo kiểu “nội thông ngoại bế” bao gồm 16 khu vực nhỏ liên kết với nhau, tạo nên không gian tĩnh lặng và thanh bình.
Chùa Bổ Đà còn lưu giữ khoảng 40 pho tượng Phật cổ và 97 ngôi tháp cổ được xây dựng bằng đá, gạch và mạch vôi mật mía. Đặc biệt, bên trong chùa có 1214 thi hài của các tăng ni, Phật tử được gửi gắm. Chùa Bổ Đà mang giá trị văn hóa sâu sắc với bộ ván kinh Phật cổ nhất nước và khoảng 2000 mộc bản cổ, là nơi lưu giữ những giá trị tâm linh quý báu.
Địa chỉ:xã Nham Sơn, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
Thiền Viện Trúc Lâm Phượng Hoàng được khởi công xây dựng từ năm 2011 và dự kiến sẽ trở thành một trong những điểm du lịch tâm linh thu hút nhiều du khách nhất tại Bắc Giang.
Ngôi thiền viện tọa lạc trên núi Non Vua, thuộc dãy Nham Biền, sở hữu khuôn viên bao gồm Giếng Trời (hay còn gọi là Thiên huyệt), tạo nên không gian hài hòa, bình yên và đầy ấn tượng.
Thiền viện có tổng diện tích lên đến 18ha, được chia thành nhiều khu vực khác nhau như Tam quan, Nhà tổ, Chính điện, Lầu trống, Lầu chuông, Thư quán và Trai đường. Trong đó, Chính điện là công trình nổi bật nhất, có 2 tầng và diện tích lên tới 3000m², với hệ thống tranh vẽ mô tả cuộc đời của Đức Phật Thích Ca. Bên trong còn trưng bày các tượng Phật như Phổ Hiền, Thích Ca Mâu Ni và Tổ Sư Đạt Ma, được chạm khắc tinh xảo.
Mỗi năm, thiền viện đón hàng nghìn lượt khách trong và ngoài nước đến tham quan, lễ bái và tu học. Nơi đây còn có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và tâm linh với nhiều công trình đang trong quá trình hoàn thiện.
Tìm hiểu thêm: Đền thờ Phạm Ngũ Lão – Địa điểm linh thiêng đầy ý nghĩa
Địa chỉ: làng Đức La, xã Trí Yên, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.
Chùa Vĩnh Nghiêm, còn gọi là chùa Đức La, được biết đến là nơi duy nhất bảo tồn bộ mộc bản gốc của trường phái Trúc Lâm. UNESCO đã công nhận 3000 mộc bản tại chùa Vĩnh Nghiêm là di sản thế giới. Năm 2015, chùa được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt.
Chùa Vĩnh Nghiêm tọa lạc tại vị trí địa linh giữa lưu vực sông Thương và sông Lục Nam, xung quanh được bao bọc bởi núi Cô Tiên, với đền Kiếp Bạc và phủ Trần Hưng Đạo ở phía trước.
Được xây dựng từ thời Lý, chùa Vĩnh Nghiêm hiện có khuôn viên rộng khoảng 1ha, hòa quyện với kiến trúc cổ kính tạo nên không gian thoáng đãng và yên bình. Bên trong chùa có các tượng Phật của phái Trúc Lâm, cùng với các tượng La Hán và Hộ Pháp.
Chùa Vĩnh Nghiêm còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị nghiên cứu đặc sắc, như chiếc mõ dài nửa mét được khắc chữ Phạn, bộ “Tàng kinh các” với 10 gian nhà, và 3000 bản khắc kinh Phật bằng chữ Hán và chữ Nôm. Ngoài ra, chùa còn có bia mộ cổ, bia đá và vườn tháp mộ của các vị sư nổi tiếng.
Khi đến chùa Vĩnh Nghiêm, du khách có thể tham quan các khu vực như Tiền đường, Thượng điện, Thiêu Hương, Nhà tổ, Gác chuông và hành lang Đông – Tây. Lễ hội chùa được tổ chức hàng năm vào ngày 14 tháng 2 Âm lịch, thu hút đông đảo du khách tham gia.
Địa chỉ: xã Tiên Lục, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.
Chùa Phúc Quang nằm cách trung tâm thành phố Bắc Giang khoảng 20km và được xây dựng vào thời vua Lê Cảnh Hưng vào năm 1723. Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất của Bắc Giang. Từ năm 1989, chùa đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.
Bên trong chùa có khoảng 90 pho tượng Phật quý giá. Kiến trúc của chùa bao gồm 35 gian, được thiết kế theo kiểu “nội công ngoại quốc”. Năm 2014, chùa đã trải qua một đợt tu bổ, bao gồm khu vực chùa chính và nhà Thảo xá, với tổng diện tích hơn 1000m2.
Chùa Phúc Quang thu hút đông đảo tăng ni, Phật tử và khách du lịch đến tham quan và lễ bái, đặc biệt là vào ngày mồng 1 và ngày Rằm hàng tháng.
Địa chỉ: xã Khám Lạng, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.
Chùa Khám Lạng tọa lạc tại thôn Bến, nằm ở vị trí tuyệt đẹp, hướng ra dãy núi Huyền Đinh huyền ảo và dòng sông Lục Nam chảy êm đềm. Không chỉ là một công trình tôn giáo, chùa còn mang trong mình giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc.
Đây là một trong những ngôi chùa tại Bắc Giang vẫn còn bảo tồn nhiều hiện vật và tài liệu cổ quý giá, nổi bật nhất là hương án đá hình hoa sen có niên đại từ thời Lê Sơ. Hương án này có chiều cao 1,2m, rộng 1,4m và dài 3,12m, được chạm khắc rất tinh xảo, thể hiện tay nghề nghệ thuật điêu luyện của các nghệ nhân xưa.
Chùa Khám Lạng được xây dựng bằng nhiều nguyên liệu truyền thống như ngói mũi sen, ngói bò, gạch bì, gạch vuông và ngói mũi lá, đều thuộc giai đoạn từ thời Lý, Trần đến thời Lê và Nguyễn. Kiến trúc của chùa mang đậm dấu ấn cổ điển, với những nét chạm trổ và hoa văn tinh tế, phản ánh phong cách nghệ thuật thời bấy giờ.
Bên trong chùa còn lưu giữ nhiều đồ vật bằng sành, sứ, đất nung, bao gồm bình hoa, chân đèn và lư hương, có niên đại từ thế kỷ 12 đến 19, góp phần làm phong phú thêm giá trị văn hóa và lịch sử của ngôi chùa.
Không chỉ thu hút khách tham quan bởi vẻ đẹp kiến trúc và nghệ thuật, chùa Khám Lạng còn là nơi tôn nghiêm cho các tín đồ Phật giáo đến lễ bái, cầu an và tìm kiếm sự bình yên trong tâm hồn. Mỗi năm, chùa còn tổ chức nhiều lễ hội, thu hút đông đảo du khách và Phật tử đến tham gia, tạo nên không khí linh thiêng và ấm cúng trong những ngày lễ trọng đại.
Các đền thờ ở Bắc Giang là những di sản văn hóa quan trọng, phản ánh tín ngưỡng và lịch sử của vùng đất này. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu hơn về giá trị tâm linh của các ngôi đền, từ đó có thêm lý do để khám phá và trải nghiệm văn hóa độc đáo của Bắc Giang trong những chuyến du lịch sắp tới.
Address: 631 QL6, P. Văn Quán, Hà Đông, Hà Nội, Việt Nam
Phone: 0356154789
E-Mail: contact@yeulichsu.edu.vn