Top 15 đền thờ nổi tiếng ở Nghệ An mà bạn không nên bỏ lỡ
Khám phá những đền thờ nổi tiếng ở Nghệ An, nơi lưu giữ giá trị văn hóa, lịch sử và tín ngưỡng của dân tộc, mang lại không gian linh thiêng và bình an.
Nghệ An không chỉ nổi tiếng với cảnh đẹp thiên nhiên mà còn sở hữu nhiều đền thờ linh thiêng, mang trong mình giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc. Những ngôi đền này không chỉ là nơi thờ phụng các vị anh hùng dân tộc và thần linh mà còn là biểu tượng cho lòng thành kính của người dân. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá những đền thờ nổi tiếng ở Nghệ An, từ kiến trúc độc đáo đến các hoạt động văn hóa diễn ra tại đây.
Đền Cờn
Khi nhắc đến những ngôi đền thiêng liêng của xứ Nghệ, câu thơ “Nhất Cờn, nhì Qủa, Bạch Mã, Chiêu Trưng” sẽ ngay lập tức hiện lên trong tâm trí người dân nơi đây. Đền Cờn không chỉ là một trong những ngôi đền nổi tiếng nhất ở Nghệ An mà còn mang trong mình nhiều giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc.
Được tọa lạc tại thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An, cách Hà Nội khoảng 230 km về phía nam và thành phố Vinh khoảng 75km về phía bắc, đền Cờn rất thuận lợi cho du khách thăm viếng, đặc biệt là trong những dịp lễ hội đầu năm hay khi đến nghỉ dưỡng tại Cửa Lò. Đền Cờn thực chất là sự kết hợp của hai ngôi đền: đền Cờn trong và đền Cờn ngoài, cùng nằm trong hệ thống bốn ngôi đền linh thiêng của vùng đất này. Tại đây không chỉ có sự tôn kính đối với các vị thần mà còn được bao bọc bởi khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp, chứa đựng nhiều dấu ấn lịch sử và những huyền tích độc đáo.
Theo sau đền Cờn, đền Quả ở Bạch Ngọc (Đô Lương) thờ Lý Nhật Quang; đền Bạch Mã tại Võ Liệt (Thanh Chương) tôn thờ Phan Đà, một vị tướng trẻ tuổi dưới triều Lê Lợi; và cuối cùng là đền Chiêu Trưng Vương Lê Khôi, được di chuyển từ Cửa Sót (Thạch Hà, Hà Tĩnh) đến xã Nghĩa Liệt, nơi từng là trấn lỵ của trấn Nghệ An trong suốt nhiều thế kỷ.
Ngôi đền này không thiếu những câu chuyện kỳ bí. Một trong những truyền thuyết nổi tiếng nhất kể về sự kiện vào năm 1279, khi quân Nguyên tấn công quân Tống, Trương Thế Kiệt cùng với Vua Đế Bính và hàng trăm người đã chạy ra biển để lánh nạn. Tuy nhiên, sóng gió đã cướp đi sinh mạng của họ. Thi thể ba mẹ con công chúa trôi dạt vào cửa Càn, và dân làng đã chôn cất họ trong sự kính trọng, lập miếu thờ và thường xuyên cầu khấn để tìm kiếm sự phù hộ.
Theo tài liệu lịch sử, ngôi đền được xây dựng vào năm 1235 dưới triều đại nhà Trần, nơi thờ cúng các thánh nương, gồm Thái hậu Dương Nguyệt Quả và hai công chúa Triệu Nguyệt Khiêu và Triệu Nguyệt Hương, cùng bà nhũ mẫu. Những vị thánh này được coi là biểu tượng của sự che chở và thịnh vượng cho người dân nơi đây.
Đền Cờn ngoài nằm cách đền Cờn trong khoảng 1km, tọa lạc trên dãy núi Hùng Vương, thờ các vị thần như Đế Bính, Trương Thế Kiệt và Lục Tú Phu. Đáng chú ý, những vị thần này từng được thờ chung ở đền Cờn trong, nhưng sau này đã được xây dựng thành một ngôi đền riêng biệt theo quan niệm Nho giáo.
Xem thêm: Đền thờ Yết Kiêu ở đâu? Điểm đến lý tưởng cho du lịch văn hóa Việt
Đền Quả Sơn
Đền Quả Sơn tọa lạc dưới chân núi Quả, thuộc làng Miếu Đường, xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. Đây không chỉ là một ngôi đền bình thường, mà còn là nơi thờ cúng Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, một nhân vật lịch sử nổi bật và các vị thần linh khác. Lý Nhật Quang, hoàng tử thứ tám của Vua Lý Công Uẩn, được biết đến như một vị anh hùng có công lao lớn trong việc khai hoang lập ấp, chống giặc ngoại xâm, gìn giữ bờ cõi và phát triển nền kinh tế nông nghiệp tại vùng đất Hoan Châu cách đây khoảng 1.000 năm.
Trong đền còn lưu giữ nhiều hiện vật quý giá, trong số đó có bức tượng Lý Nhật Quang lớn như người thật, ngồi ở tư thế bắt quyết với hai tay đặt nhẹ nhàng trên đầu gối. Bức tượng này được đặt trong cung cấm, nơi tôn nghiêm nhất của đền, chỉ được mở ra cho tín đồ chiêm bái vào các ngày lễ trọng đại. Mỗi dịp lễ hội, hình ảnh vị vua anh minh lại trở thành điểm nhấn tâm linh, thu hút nhiều du khách đến dâng hương và cầu nguyện.
Hằng năm, từ ngày 19 đến 21 tháng Giêng, người dân địa phương tổ chức lễ hội Đền Quả Sơn để tri ân công lao to lớn của Uy Minh Vương, thể hiện lòng tôn kính và biết ơn đối với những người đã đóng góp cho quê hương.
Đây là dịp để mọi người cùng ôn lại truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam, thắt chặt tình đoàn kết và tình yêu quê hương. Lễ hội còn là nơi giao lưu văn hóa, với các hoạt động phong phú như biểu diễn nghệ thuật, trò chơi dân gian, thu hút sự tham gia của đông đảo bà con và du khách, tạo nên một không khí vui tươi, đầm ấm, lan tỏa giá trị văn hóa của vùng đất Đô Lương.
Đền Bạch Mã
Đền Bạch Mã tọa lạc tại thôn Tân Hà, xã Võ Liệt, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Ngôi đền này thờ vị tướng Phan Đà, một nhân vật anh hùng nổi bật đã có công lao lớn trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Minh vào thế kỷ XV. Truyền thuyết kể lại rằng, trong thời kỳ đó, Phan Đà đã ngày đêm tổ chức và tập hợp nghĩa quân để chuẩn bị cho cuộc chiến đấu giành lại độc lập cho dân tộc.
Năm 1418, khi Lê Lợi phát động cuộc khởi nghĩa Lam Sơn tại Thanh Hóa, Phan Đà đã không ngần ngại gia nhập nghĩa quân và dẫn dắt lực lượng từ xã Võ Liệt tham gia vào nhiều trận đánh khốc liệt để tiêu diệt kẻ thù. Trong một lần cải trang sang sông để thu thập tin tức về quân địch, ông đã vô tình bị lộ khi tham dự một buổi hát hội của dân làng.
Dù bị trọng thương sau cuộc chiến đơn độc với quân Minh, tinh thần anh hùng của ông không hề lùi bước. Con ngựa chiến trung thành của ông, nghe tiếng hý vang, đã dũng cảm phá vòng vây, bơi về căn cứ để cứu chủ, nhưng Phan Đà không may đã tắt thở ngay khi về đến nơi.
Sau khi Lê Lợi lên ngôi vào năm 1428, để ghi nhận công lao to lớn của Phan Đà, ông đã sắc phong cho ông danh hiệu “Đô thiên đại đế Bạch Mã Thưởng đẳng phúc thần”. Đồng thời, triều đình đã cấp kinh phí và giao cho quan địa phương xây dựng ngôi đền bề thế, tổ chức các nghi lễ cúng tế hàng năm nhằm tưởng nhớ đến vị tướng vĩ đại này, và ngôi đền từ đó được nhân dân gọi là đền Bạch Mã.
Mỗi khi mùa xuân đến, vào ngày 9-10 tháng 2 âm lịch, dân làng sẽ long trọng tổ chức lễ hội để tri ân và tưởng nhớ đến những đóng góp to lớn của Phan Đà, khơi dậy lòng tự hào và ý thức gìn giữ truyền thống văn hóa của dân tộc.
Đền Cuông
Đền Cuông tọa lạc trên núi Mộ Dạ, thuộc xã Diễn Trung, huyện Diễn Châu, là nơi thờ cúng Thục An Dương Vương, vị vua nổi tiếng đã đánh bại quân Tần, đuổi Triệu, mang lại độc lập cho dân tộc và xây dựng đất nước Âu Lạc. Bên cạnh đó, đền cũng tưởng nhớ tướng quân Cao Lỗ, người đã chế tác nỏ thần, bảo vệ biên cương cho nhân dân.
Hàng năm, từ ngày 13 đến 16 tháng 2 âm lịch, hàng ngàn du khách cùng người dân xứ Nghệ lại hối hả về hội Đền Cuông để tưởng niệm công lao vĩ đại của Thục An Dương Vương. Gắn liền với đền là một truyền thuyết bi thương về mối tình giữa Trọng Thủy, Mỵ Châu và An Dương Vương.
Theo truyền thuyết, chính tại bờ biển này, An Dương Vương đã hạ sát Công Chúa Mỵ Châu, rồi theo Thần Kim Quy lặn xuống biển, mở đầu cho sự tích Ngọc Trai. Trong sách viết rằng: Khi cùng Mỵ Châu chạy về phương Nam, họ gặp phải bờ biển chắn ngang, không thấy một chiếc đò nào.
An Dương Vương kêu gọi: “Trời đã bỏ ta, hỡi sứ giả đại giang mà ta đã gặp, hãy cứu ta!”. Từ mặt nước, Thần Kim Quy xuất hiện và nhắc nhở: “Bệ hạ đang mang theo kẻ thù trên lưng ngựa. Sao còn chần chừ?”. Thục An Dương Vương rút kiếm, quyết định giết Mỵ Châu.
Nàng quỳ lạy và thưa: “Nếu cha phản bội mà hại thì con sẽ hóa thành cát bụi. Nhưng nếu con chết oan uổng vì nghĩa tình, con sẽ trở thành ngọc quý…”. Nói xong, An Dương Vương chém Mỵ Châu.
Nàng nằm trên cát trắng, máu chảy xuống biển, được những con trai hớp vào, hóa thành ngọc quý lấp lánh. Những sự kiện bi tráng này diễn ra tại núi Mộ Dạ, tống Cao Xá, phủ Diễn Châu.
Xem thêm: Top các đền thờ Mẫu nổi tiếng ở miền Bắc bạn không thể bỏ qua
Đền Đức Hoàng
Đền Đức Hoàng nằm tại xã Phúc Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An. Ngôi đền được xây dựng vào năm 1505 để tưởng nhớ Hoàng Tá Thốn, vị tướng có công lao lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên-Mông của dân tộc ta vào thế kỷ XIII. Theo ghi chép, ông sinh ra trong một gia đình ngư dân tại thôn Vạn Phần.
Với trí thông minh, dũng cảm và tài bơi lội xuất sắc, ông đã được gia nhập vào đội thủy quân tinh nhuệ do Trần Hưng Đạo lãnh đạo, tham gia chống giặc Nguyên-Mông trong lần xâm lược thứ hai.
Năm 1288, khi giặc Nguyên-Mông quay trở lại xâm lược lần thứ ba, Hoàng Tá Thốn được giao nhiệm vụ chỉ huy hàng vạn quân thủy và tàu chiến. Ông đã áp dụng chiến thuật lặn sâu, đục thuyền giặc, góp phần quan trọng vào chiến thắng vang dội trên sông Bạch Đằng, đánh bại quân địch của tướng Ô Mã Nhi và Phàn Tiếp, đẩy lùi giặc Nguyên-Mông khỏi bờ cõi.
Sau khi chiến thắng, vua Trần Nhân Tông đã phong ông chức “Sát Hải Đại Vương” để chỉ huy quân đội bảo vệ vùng ven biển. Trở về quê hương, chứng kiến cảnh xóm làng hoang tàn, dân chúng lầm than, ông đã quyết định đưa người dân ven biển Vạn Phần lên vùng đất Yên Thành để khai hoang, lập làng.
Khi ông qua đời, triều đình đã cho lập đền thờ ông tại nhiều nơi, trong đó có đền Đức Hoàng ở Yên Thành, được xem là cổ kính và linh thiêng nhất. Hàng năm, từ ngày 30 tháng Giêng đến mùng 2 tháng Hai, người dân lại tổ chức lễ hội long trọng để tưởng niệm công lao to lớn của ông.
Trên đây là những ngôi đền linh thiêng nổi bật của vùng đất xứ Nghệ, nơi hội tụ nhân tài và địa linh. Nếu bạn có dịp đến thăm Cửa Lò hoặc du xuân đầu năm, đừng quên ghé thăm những ngôi đền này để cầu nguyện sức khỏe, bình an và tài lộc cho gia đình. Nếu bạn cần thiết kế tour nghỉ dưỡng kết hợp thăm quan đền chùa tại Nghệ An, hãy liên hệ với Antamtour để nhận được sự tư vấn và hỗ trợ chu đáo!
Khám phá các đền thờ ở Nghệ An sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm tâm linh và hiểu biết sâu sắc về văn hóa địa phương. Mỗi ngôi đền đều ẩn chứa những câu chuyện và truyền thuyết riêng, thể hiện lòng tôn kính của người dân đối với tổ tiên. Hãy dành thời gian ghé thăm những ngôi đền này để cảm nhận không khí linh thiêng và giá trị văn hóa quý báu mà chúng mang lại.
Bài Viết Liên Quan

Nguyễn Thúy là một nhà nghiên cứu lịch sử nổi tiếng với những đóng góp quan trọng trong lĩnh vực văn hóa và lịch sử Việt Nam. Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, bà Nguyễn Thúy sớm thể hiện niềm đam mê đặc biệt với các câu chuyện lịch sử và di sản văn hóa dân tộc. Bà đã dành nhiều năm nghiên cứu và khám phá các tài liệu lịch sử quý giá, từ đó đóng góp nhiều công trình nghiên cứu có giá trị cho cộng đồng học thuật và xã hội.Nguyễn Thúy tốt nghiệp Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên ngành Lịch sử. Bà tiếp tục học cao học và nhận bằng Tiến sĩ Lịch sử tại Đại học Quốc gia Hà Nội, nơi bà đã có những nghiên cứu sâu rộng về các triều đại phong kiến Việt Nam, đặc biệt là các giai đoạn Lý, Trần và Lê sơ. Bà cũng tham gia nhiều dự án nghiên cứu về văn hóa và lịch sử Đông Nam Á, góp phần làm phong phú thêm hiểu biết về khu vực này.