Chào mừng đến với yeulichsu.edu.vn, nơi tôn vinh và khám phá di sản sâu sắc của các nền văn hóa trên khắp thế giới. Hôm nay, chúng tôi mời bạn cùng điểm qua lịch sử phong phú và đa dạng của châu Phi, một lục địa với lịch sử lâu đời từng chứng kiến sự hình thành và suy tàn của nhiều nền văn minh, từ Ai Cập cổ đại đến các đế chế thương mại sầm uất ở Tây Phi.
Bài viết này sẽ đưa bạn qua các giai đoạn chính của lịch sử châu Phi, giúp hiểu sâu hơn về các sự kiện đã hình thành nên bản sắc lục địa này.
Lịch sử hình thành của Châu Phi cổ đại
Các nhà khoa học đồng ý rằng châu Phi là cái nôi của nhân loại. Cách đây khoảng 100.000 năm trước Công nguyên, con người hiện đại đã sống tại đây và dựa vào săn bắn cùng hái lượm làm phương tiện sinh sống với những dụng cụ bằng đá. Từ châu Phi, loài người đã bắt đầu di cư đến châu Âu.
Vào năm 5000 trước Công nguyên, nông nghiệp đã phát triển mạnh ở Bắc Phi, nơi người dân bắt đầu chăn nuôi và trồng trọt. Lúc bấy giờ, Sahara vẫn chưa biến thành sa mạc mà là một vùng đất màu mỡ, tươi tốt. Tuy nhiên, theo thời gian, khí hậu ngày càng khô hạn và Sahara dần dần hóa sa mạc.
Vào khoảng năm 3200 trước Công nguyên, chữ viết đã được phát minh tại Ai Cập, nơi mà người dân đã sử dụng đồng để chế tạo công cụ và vũ khí. Đến thời điểm này, sa mạc Sahara đã ngăn cách Ai Cập với phần lớn các nền văn minh khác của châu Phi, và sự thiếu thốn các cảng biển tốt đã hạn chế giao thương bằng đường biển ở khu vực cận Sahara.
Nông dân ở châu Phi tiếp tục sử dụng các công cụ đá cho đến khoảng năm 600 trước Công nguyên, khi mà việc sử dụng sắt bắt đầu phổ biến ở Bắc Phi và dần lan rộng về phía nam. Đến năm 500 sau Công nguyên, sắt đã được sử dụng phổ biến tại vùng đất ngày nay là Nam Phi.
Vào khoảng năm 480 trước Công nguyên, người Phoenicia đã thành lập thành phố Carthage tại khu vực hiện tại là Tunisia. Carthage sau đó đã có nhiều cuộc xung đột với La Mã và cuối cùng bị đánh bại trong trận Zama vào năm 202 trước Công nguyên. Năm 146 trước Công nguyên, La Mã đã phá hủy Carthage và đưa vùng đất này vào lãnh thổ của Đế chế La Mã.
Sự ảnh hưởng của Ai Cập đã lan rộng dọc theo sông Nile, với sự xuất hiện của các vương quốc Nubia và Kush tại khu vực ngày nay là Sudan. Ảnh hưởng từ miền nam bán đảo Ả Rập cũng đã lan tới Eritrea và Bắc Ethiopia. Đến năm 50 sau Công nguyên, vương quốc Axum đã trở thành một trung tâm văn minh quan trọng, giao dịch với Rome, Ả Rập, và Ấn Độ và chấp nhận Cơ đốc giáo vào thế kỷ thứ 4 sau Công nguyên.
Trong khi đó, Đế chế La Mã tiếp tục mở rộng. Ai Cập trở thành một tỉnh của Rome vào năm 30 trước Công nguyên và Maroc cũng được hợp nhất vào Đế chế vào năm 42 sau Công nguyên. Tuy nhiên, những vùng còn lại của châu Phi đã bị cách biệt với Rome bởi sa mạc Sahara.
Thời kỳ trung cổ ở Châu Phi
Sự ảnh hưởng Ả Rập và đạo hồi
Vào năm 642, người Ả Rập đã chinh phục Ai Cập và vào khoảng năm 698-700, họ chiếm được Tunis và Carthage, nhanh chóng mở rộng quyền kiểm soát lên toàn bộ bờ biển Bắc Phi. Người Ả Rập, theo đạo Hồi, đã nhanh chóng lan truyền tôn giáo này trên toàn khu vực. Mặc dù Ethiopia giữ vững đức tin Cơ đốc, nhưng họ bị cô lập với châu Âu do sự bao vây của các cộng đồng Hồi giáo.
Các vương quốc hùng mạnh và sự suy tàn
Sau năm 800 CN, các vương quốc châu Phi tổ chức và phát triển mạnh mẽ ở phía bắc lục địa, và thương mại nở rộ với người Ả Rập. Sự giao lưu này không chỉ mang lại hàng hóa xa xỉ và muối mà còn thúc đẩy sự lan tỏa của đạo Hồi tới các khu vực khác của châu Phi. Những mặt hàng như vàng và nô lệ được trao đổi.
Ghana là một trong những vương quốc đầu tiên ở châu Phi, bao gồm các khu vực của Mali và Mauritania hiện nay. Đến thế kỷ thứ 9, Ghana được biết đến như là “xứ sở của vàng” nhưng đã sụp đổ vào thế kỷ 11 do sự xâm lược từ phía bắc.
Ở Tây Nam Nigeria, thành phố Ife trở thành thủ đô của một vương quốc mạnh mẽ vào thế kỷ 11. Đến thế kỷ 12, các nghệ nhân ở Ife đã tạo ra những tác phẩm điêu khắc bằng đất nung và đồng. Tuy nhiên, Ife đã suy tàn vào thế kỷ 16.
Vương quốc Benin, lớn hơn nhiều so với quốc gia Benin hiện đại, trở nên giàu có và quyền lực từ thế kỷ 13. Vương quốc Mali, thành lập vào thế kỷ 13, đạt đến đỉnh cao của sự giàu có và quyền lực vào thế kỷ 14 với các thành phố như Timbuktu, một trung tâm thương mại nhộn nhịp.
Tuy nhiên, vào thế kỷ 16, vương quốc Mali bị vương quốc Songhai phá hủy. Songhai, nằm dọc theo sông Niger, đã đạt đến đỉnh cao vào khoảng năm 1500 CN nhưng bị người Maroc đánh bại vào năm 1591 và tan rã.
Một quốc gia Bắc Phi khác, Kanem-Bornu, gần Hồ Chad, phát triển mạnh từ thế kỷ 9 và giữ được độc lập đến thế kỷ 19. Người Ả Rập cũng đã đến bờ biển phía đông châu Phi và định cư tại các khu vực như Mogadishu và Zanzibar.
Ảnh hưởng của người Bồ Đào Nha và các phát triển khác
Ở miền nam châu Phi, các vương quốc có tổ chức đã được thành lập và khoảng năm 1430, Great Zimbabwe đã xây dựng những công trình ấn tượng bằng đá.
Trong thời Trung Cổ, Ethiopia đã trải qua thời kỳ phát triển mạnh mẽ với những công trình như nhà thờ St George được xây dựng vào khoảng năm 1200.
Trong khi đó, người Bồ Đào Nha đã bắt đầu khám phá bờ biển châu Phi. Họ đạt đến Azores vào năm 1431 và đến cửa sông Congo vào năm 1445, cuối cùng là đi thuyền quanh Mũi Hảo Vọng vào năm 1488.
Lịch sử Châu Phi từ thế kỷ 16 đến 18
Trong khoảng thời gian từ thế kỷ 16 đến 18, châu Phi đã trải qua những biến động sâu sắc, đặc biệt là trong bối cảnh buôn bán nô lệ. Mặc dù nền nô lệ đã tồn tại ở châu Phi từ nhiều thế kỷ trước, người châu Âu đã đẩy mạnh hoạt động này bằng cách vận chuyển nô lệ qua Đại Tây Dương với quy mô lớn hơn bao giờ hết.
Trong suốt thế kỷ 18, Anh và các quốc gia châu Âu khác đã sử dụng tuyến đường gọi là Thương mại tam giác, nơi họ đưa hàng hóa đến châu Phi, trao đổi lấy nô lệ để đưa sang Tây Ấn, và cuối cùng là vận chuyển đường về Anh.
Việc buôn bán nô lệ không chỉ giới hạn ở những người phạm tội mà còn bao gồm cả nạn nhân của các cuộc đột kích bởi người châu Phi khác. Người châu Âu thường không tiến vào sâu trong lục địa để tìm kiếm nô lệ mà thay vào đó, họ nhận nô lệ từ người châu Phi tại các bờ biển. Hệ thống buôn bán này không thể tồn tại nếu không có sự tham gia của một số người châu Phi, những người đã trở nên giàu có nhờ vào nghề buôn bán nô lệ.
Đồng thời, từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 18, các cướp biển Barbary từ bờ biển Bắc Phi đã thực hiện các cuộc tấn công vào tàu của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha và bắt nô lệ từ các bờ biển châu Âu. Trong khi đó, người Thổ Nhĩ Kỳ đã chinh phục phần lớn bờ biển Bắc Phi vào đầu thế kỷ 16, chiếm được Ai Cập vào năm 1517 và mở rộng lãnh thổ của họ đến năm 1556.
Ở phía nam châu Phi, các vương quốc mạnh mẽ như Đế chế Kanem-Bornu đã mở rộng bằng cách sử dụng súng mua từ người Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, Ethiopia dù suy giảm quyền lực và tầm quan trọng vẫn tồn tại. Người châu Âu cũng đã bắt đầu lập các thuộc địa tại châu Phi; người Bồ Đào Nha định cư ở Angola và Mozambique, và vào năm 1652, người Hà Lan đã thành lập thuộc địa tại Nam Phi.
Sự phát triển và độc lập của Châu Phi trong thời hiện đại
Chấm dứt nạn buôn nô lệ và bắt đầu thời kỳ thuộc địa
Trong thế kỷ 19, các quốc gia châu Âu đã bắt đầu thực hiện các biện pháp nhằm chấm dứt hoạt động buôn bán nô lệ, với Anh là nước đầu tiên cấm nạn buôn người vào năm 1807. Tuy nhiên, vào cuối thế kỷ này, châu Âu đã thực hiện các chiến dịch xâm lược và chiếm đoạt phần lớn lãnh thổ châu Phi, bắt đầu một kỷ nguyên thuộc địa mới.
Quá trình phân chia và kiểm soát lãnh thổ
Quá trình thuộc địa hóa châu Phi thực sự nghiêm trọng hóa vào cuối thế kỷ 19 với việc các cường quốc châu Âu “phân chia” lục địa này. Đến năm 1884, Đức đã chiếm đóng Namibia, Togo và Cameroon, và tiếp tục mở rộng sang Tanzania vào năm 1885. Trong khi đó, Bỉ đã kiểm soát khu vực ngày nay là Cộng hòa Dân chủ Congo từ năm 1885 và Pháp chiếm đóng Madagascar vào năm 1896. Năm 1912, Pháp tiếp tục chiếm đóng Maroc và Ý đã chiếm Libya.
Đến năm 1914, Anh kiểm soát Ai Cập, đánh dấu việc hầu hết châu Phi đều dưới quyền kiểm soát của các cường quốc châu Âu, trừ Liberia và Ethiopia, quốc gia này từng đánh bại Ý trong cuộc xâm lược vào năm 1896.
Cũng trong thời gian này, Anh chiếm đóng các khu vực như Zimbabwe, Zambia, Malawi, Uganda và Kenya. Bồ Đào Nha giữ quyền kiểm soát tại Angola và Mozambique.
Đấu tranh giành độc lập và sự phát triển kinh tế
Vào đầu thế kỷ 20, sự phản đối chủ nghĩa đế quốc bắt đầu nảy sinh tại châu Âu và châu Phi, với các nhà thờ thiết lập các trường học, từng bước nâng cao trình độ giáo dục cho người dân bản địa. Điều này đã thúc đẩy lòng mong mỏi độc lập, dẫn đến một làn sóng không thể ngăn cản của phong trào độc lập.
Vào những năm 1950 và 1960, hầu hết các nước châu Phi đã giành được độc lập, với 17 quốc gia tuyên bố độc lập chỉ trong năm 1960. Tuy nhiên, Mozambique và Angola phải đến năm 1975 mới đạt được độc lập.
Vào đầu thế kỷ 21, châu Phi đã chứng kiến sự bùng nổ kinh tế, với ngành du lịch và đầu tư nước ngoài ngày càng tăng. Lục địa này đang trải qua một quá trình phát triển mạnh mẽ, mang lại nhiều lý do để lạc quan về tương lai.
Vào đầu thế kỷ 21, châu Phi đã chứng kiến sự bùng nổ kinh tế, với ngành du lịch và đầu tư nước ngoài ngày càng tăng. Lục địa này đang trải qua một quá trình phát triển mạnh mẽ, mang lại nhiều lý do để lạc quan về tương lai.
Chúng tôi hy vọng rằng bài tóm tắt lịch sử châu Phi trên yeulichsu.edu.vn đã mở rộng kiến thức và tăng cường sự quan tâm của bạn đối với lục địa giàu truyền thống này. Lịch sử châu Phi không chỉ phản ánh quá khứ, mà còn định hình tương lai của hàng tỷ người dân sống tại đây và ảnh hưởng đến toàn cầu.
Đừng quên theo dõi các bài viết mới để tiếp tục hành trình khám phá lịch sử và văn hóa của các khu vực khác trên thế giới. Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc và chúng tôi rất mong được chào đón bạn trong những bài viết tiếp theo!
