Lịch sử nước Mỹ, trải dài hơn hai thế kỷ, là một hành trình đầy biến động và ghi dấu ấn sâu sắc trong bức tranh lịch sử thế giới. Từ những thuộc địa nhỏ bé của Anh, nước Mỹ đã vươn lên trở thành cường quốc kinh tế, quân sự và văn hóa hàng đầu.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn bản tóm tắt ngắn gọn về những giai đoạn lịch sử quan trọng nhất của Hoa Kỳ, từ thời kỳ thuộc địa đến nay.
Phát hiện ra Châu Mỹ
Vào năm 1492, dưới sự bảo trợ của Tây Ban Nha, nhà thám hiểm Christopher Columbus đã khám phá ra lục địa mới mà sau này được gọi là châu Mỹ. Khám phá này mở ra kỷ nguyên các quốc gia châu Âu bắt đầu chinh phục và thiết lập thuộc địa tại lục địa này.
Qua năm 1763, trong bối cảnh Chiến tranh Bảy Năm tại châu Âu, Anh và Pháp đã xung đột nhau tại các thuộc địa Bắc Mỹ. Cuối cùng, Pháp bị đánh bại và buộc phải nhượng lại Canada cho Anh.
Tuy nhiên, để bù đắp cho những tổn thất trong chiến tranh, Anh đã áp đặt các khoản thuế nặng nề lên các thuộc địa của mình. Đến năm 1775, điều này dẫn đến sự nổi dậy của các thuộc địa chống lại sự thống trị của Anh. Cuộc đấu tranh này culminated vào ngày 4 tháng 7 năm 1776, khi các thuộc địa tuyên bố độc lập khỏi Vương quốc Anh thông qua tài liệu do Thomas Jefferson soạn thảo, đánh dấu sự ra đời của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ.
Trước sự khám phá của Columbus, người Tây Ban Nha đã là những người châu Âu đầu tiên đến Bắc Mỹ, tiếp sau đó là các nhóm Công giáo từ Anh chạy trốn khỏi sự áp bức tôn giáo đã di cư sang lục địa này. Trong thế kỷ 16, Pháp cũng đã đến và thành lập các thuộc địa tại phía Đông Bắc Bắc Mỹ, cũng như trên một số đảo Caribe và Nam Mỹ.
Sự ra đời của Hoa Kỳ và sự mở rộng lãnh thổ
Vào năm 1783, dưới sự chỉ huy của Tướng George Washington, phe cách mạng Mỹ đã giành chiến thắng trước Anh với sự hỗ trợ về tài chính và quân sự từ Pháp, dẫn tới việc thành lập nước Mỹ. Bốn năm sau, George Washington được bầu làm Tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ, mở ra một giai đoạn hòa bình cho quốc gia mới này.
Sự mở rộng lãnh thổ của Hoa Kỳ bắt đầu khi Tây Ban Nha nhượng lại vùng Louisiana cho Pháp vào năm 1800. Pháp đã có ý định tái lập đế chế tại đây, nhưng kế hoạch này không kéo dài do chiến tranh Napoleon bùng nổ. Đến năm 1803, Tổng thống Thomas Jefferson đã mua lại vùng Louisiana từ Pháp, gần như nhân đôi diện tích lãnh thổ của Hoa Kỳ.
Trong năm 1812, Hoa Kỳ và Anh Quốc lại rơi vào xung đột, lần này Anh liên minh với người bản địa chống lại những cư dân mới ở miền Tây Hoa Kỳ. Cuộc chiến này đã leo thang đến mức Anh tấn công và đốt cháy Washington, D.C. Tuy nhiên, Mỹ cuối cùng cũng giành chiến thắng.
Hòa ước năm 1818 giữa Anh và Mỹ đã phân định biên giới giữa Canada và Hoa Kỳ theo vĩ tuyến 49, một ranh giới được duy trì cho đến ngày nay. Chiến thắng này cũng giúp Mỹ sáp nhập các vùng đất bản địa và mở rộng về phía Tây.
Đến năm 1819, sau nhiều nỗ lực thương lượng, Hoa Kỳ và Tây Ban Nha ký kết Hiệp ước Adams, trong đó Tây Ban Nha nhượng lại Florida và phần lãnh thổ ở Oregon cho Hoa Kỳ. Đổi lại, Hoa Kỳ trả 5 triệu đô la và kết thúc các tranh chấp lãnh thổ.
Mexico, vừa giành độc lập từ Tây Ban Nha, và Hoa Kỳ đã nhanh chóng trở thành hai lực lượng định hình bản đồ chính trị của Bắc Mỹ. Sự kiện đáng chú ý tiếp theo là sự sáp nhập của Texas vào Hoa Kỳ năm 1845, dẫn đến chiến tranh giữa Hoa Kỳ và Mexico. Cuối cùng, Hoa Kỳ chiếm được thủ đô của Mexico, và theo hiệp định hòa bình, California được xác nhận là một phần của lãnh thổ Hoa Kỳ.
Nội chiến Hoa Kỳ: Nguyên nhân, diễn biến và hậu quả
Vào giữa thế kỷ 19, Hoa Kỳ trải qua một quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng với sự phát triển vượt bậc của phương tiện vận tải như đường sắt và kênh đào. Dù vậy, sự chia rẽ sâu sắc giữa các bang phía Nam, nơi ủng hộ chế độ nô lệ, và các bang phía Bắc, nơi phản đối chế độ này, đã dẫn đến những căng thẳng gay gắt.
Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 1860, Đảng Cộng hòa, được sự ủng hộ của giới công nghiệp tư bản ở miền Bắc, đã đưa Abraham Lincoln lên nắm quyền. Sự kiện này đã gây bất bình ở các bang miền Nam, dẫn đến việc họ tuyên bố ly khai và thành lập Liên bang miền Nam Hoa Kỳ.
Mâu thuẫn giữa chính sách bãi bỏ nô lệ của Đảng Cộng Hòa và các bang miền Nam đã dẫn tới Nội chiến Hoa Kỳ, kéo dài từ năm 1861 đến 1865. Trong suốt bốn năm chiến đấu ác liệt, phe miền Bắc dưới sự chỉ huy của Tổng thống Lincoln và Tướng Ulysses S. Grant đã đánh bại phe miền Nam dưới quyền Tướng Robert E. Lee. Kết quả là Liên bang được giữ vững, nhưng miền Nam bị suy kiệt nặng nề và chế độ nô lệ chấm dứt.
Sau chiến tranh, Hoa Kỳ tiến hành tái thiết quốc gia. Năm 1867, trong một nỗ lực mở rộng lãnh thổ, Hoa Kỳ mua lại vùng Alaska từ Nga với giá rẻ. Cùng thời gian này, Hoa Kỳ cũng ép Nhật Bản mở cửa thị trường và sáp nhập quần đảo Hawaii. Đến năm 1898, trong chiến tranh với Tây Ban Nha, Hoa Kỳ giành được quyền kiểm soát Philippines, Puerto Rico và Guam sau Hiệp định Paris.
Cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, Hoa Kỳ nổi lên như một cường quốc công nghiệp, nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của doanh nghiệp tư nhân ở miền Bắc và làn sóng nhập cư mới từ châu Âu. Sự bất mãn của tầng lớp trung lưu đối với tham nhũng và hiệu quả kém của chính trị truyền thống đã thúc đẩy phong trào cải cách xã hội từ những năm 1890 đến 1920, dẫn đến các đổi mới như quyền bầu cử cho phụ nữ và cấm rượu.
Chiến tranh thế giới thứ nhất
Chiến tranh thế giới thứ nhất, bắt đầu vào năm 1914, là một trong những cuộc xung đột lớn nhất của thế kỷ 20. Ban đầu, Hoa Kỳ giữ thái độ trung lập, tận dụng cơ hội này để cung cấp vũ khí cho cả hai phe tham chiến.
Tuy nhiên, vào năm 1917, sự kiện bức điện Zimmermann đã thay đổi thái độ của Hoa Kỳ. Bộ trưởng Ngoại giao Đức, Arthur Zimmermann, đã gửi điện tín tới Đại sứ Đức tại Mexico, đề nghị Mexico liên minh với Đức để chiến đấu chống lại Hoa Kỳ. Đổi lại, Mexico sẽ nhận lại các lãnh thổ đã mất như New Mexico, Texas và Arizona. Sự phát hiện ra bức điện này đã làm dấy lên sự phẫn nộ trong dư luận Mỹ, thúc đẩy chính phủ Hoa Kỳ quyết định tham chiến.
Hoa Kỳ đã tuyên chiến vào tháng 4 năm 1917, dưới lý do vi phạm quyền độc lập thương mại do các tàu ngầm Đức tấn công tàu buôn Mỹ. Sự tham gia của Hoa Kỳ đã mang lại lợi thế cho phe Đồng Minh, bao gồm Anh, Pháp và Nga, và cuối cùng dẫn tới chiến thắng trong cuộc chiến. Với tư cách là một trong những quốc gia chiến thắng, Hoa Kỳ trải qua một thời kỳ phát triển mạnh mẽ trong những năm sau chiến tranh.
Tuy nhiên, sự sụp đổ của thị trường chứng khoán Phố Wall vào năm 1929 đã đánh dấu sự bắt đầu của cuộc Đại khủng hoảng kéo dài suốt thập kỷ 1930, ảnh hưởng sâu rộng tới nền kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh khủng hoảng, Franklin D.
Roosevelt, thuộc Đảng Dân chủ, được bầu làm Tổng thống và đã triển khai các chương trình cải cách rộng lớn được gọi là New Deal. Những chính sách này nhằm tái thiết, cứu trợ và ổn định nền kinh tế Hoa Kỳ, từ đó xây dựng nên nền chủ nghĩa hòa bình hiện đại của Hoa Kỳ.
Chiến tranh thế giới thứ hai
Chiến tranh thế giới thứ hai bùng phát vào năm 1939, đánh dấu lần nữa sự xung đột toàn cầu. Ban đầu, Hoa Kỳ duy trì lập trường trung lập, nhưng đã từng bước lên án và chống lại sự xâm lược của Nhật Bản tại châu Á bằng cách áp đặt lệnh cấm vận thương mại dầu mỏ và thép.
Mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Nhật Bản trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết sau khi Nhật Bản tấn công bất ngờ vào Trân Châu Cảng vào ngày 7 tháng 12 năm 1941, gây thiệt hại nặng nề cho Hải quân Mỹ ở Thái Bình Dương. Sự kiện này đã đẩy Hoa Kỳ vào chiến tranh, cùng với các đồng minh, chống lại các quốc gia Trục, đánh dấu sự tham gia tích cực của Mỹ trong Chiến tranh Thế giới thứ hai.
Chiến tranh kết thúc vào tháng 9 năm 1945, sau khi Hoa Kỳ thả hai quả bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki, buộc Nhật Bản phải đầu hàng vô điều kiện. Trong chiến tranh, Hoa Kỳ và các đồng minh đã giành chiến thắng trước Đức Quốc xã ở châu Âu và Đế quốc Nhật Bản ở châu Á.
Sự kết thúc của chiến tranh thế giới thứ hai không chỉ mang lại hòa bình mà còn đánh dấu sự khởi đầu của một thời kỳ mới trong chính sách toàn cầu. Ngày 25 tháng 4 năm 1945, tại San Francisco, Hoa Kỳ cùng với hơn 50 quốc gia đã thành lập Liên Hợp Quốc, một tổ chức quốc tế nhằm thúc đẩy hòa bình, an ninh thế giới và hợp tác giữa các quốc gia.
Sau chiến tranh, Hoa Kỳ và Liên Xô trở thành hai siêu cường đối đầu trong cuộc chiến tranh Lạnh, một cuộc đối đầu gián tiếp thông qua cuộc đua vũ trang và chạy đua vào không gian. Chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ trong thời kỳ này được thiết kế để bao vây và ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản, dẫn đến sự can thiệp của Mỹ trong các cuộc xung đột tại Triều Tiên và Việt Nam.
Chiến tranh Lạnh kết thúc vào năm 1991 với sự sụp đổ của Liên Xô, đánh dấu sự chấm dứt của kỷ nguyên đối đầu giữa hai phe Xã hội chủ nghĩa và Tư bản chủ nghĩa. Hoa Kỳ trở thành siêu cường duy nhất, nắm giữ vị trí thống trị trên chính trường quốc tế và đóng vai trò quan trọng trong việc định hình trật tự thế giới mới, bao gồm cả các vấn đề về kinh tế, chính trị, an ninh và văn hóa.
Hoa Kỳ và thế kỷ 21: Chiến tranh và thay đổi
Khi thế kỷ 21 bắt đầu, trọng tâm của các vấn đề quốc tế chuyển hướng sang Trung Đông, đặc biệt sau vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001. Trong sự kiện này, 19 tên khủng bố thuộc nhóm Al-Qaeda đã không chế 4 máy bay, đâm hai trong số đó vào Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York và một vào Lầu Năm Góc, làm chết gần 3.000 người, phần lớn là thường dân.
Đáp lại, ngày 20/9, Tổng thống George W. Bush đã tuyên bố chiến tranh chống khủng bố. Vào ngày 7 tháng 10 năm 2001, Hoa Kỳ cùng với các lực lượng NATO đã xâm nhập Afghanistan để lật đổ chế độ Taliban, vì đã hỗ trợ Al-Qaeda và lãnh tụ của họ, Osama Bin Laden.
Năm 2003, Hoa Kỳ tiến hành xâm lược Iraq, cuộc tấn công dẫn đến sự sụp đổ của chính phủ Iraq và cuối cùng là việc bắt giữ Saddam Hussein. Lý do chính thức mà chính quyền Bush đưa ra cho cuộc xâm lược bao gồm lan tỏa dân chủ, loại bỏ vũ khí hủy diệt hàng loạt và giải phóng nhân dân Iraq.
Dù có một số ủng hộ ban đầu, cuộc chiến tại Iraq đã vấp phải sự phản đối rộng rãi quốc tế và nội địa. Nhiều người Mỹ bắt đầu nghi ngờ mục đích của cuộc chiến.
Năm 2007, sau nhiều năm bạo lực do phiến quân Iraq gây ra, Tổng thống Bush đã triển khai chiến lược tăng cường quân số, nhưng tình hình vẫn không đi vào ổn định. Năm 2008, sự ủng hộ đối với Bush giảm sút do chiến tranh Iraq và cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Barack Obama, vị Tổng thống da màu đầu tiên của Hoa Kỳ, đã thắng cử, và sau đó tăng cường 20.000 quân đến Iraq.
Đến ngày 15 tháng 12 năm 2011, cuộc chiến tại Iraq chính thức kết thúc, và quân đội Mỹ rút khỏi đất nước này. Trong khi đó, Obama cũng đã tăng cường sự hiện diện quân sự của Mỹ tại Afghanistan, với việc gửi thêm 30.000 quân vào cuộc chiến.
Tuy nhiên, vào ngày 30 tháng 8 năm 2021, dưới thời của Tổng thống Joe Biden, Hoa Kỳ đã hoàn tất quá trình rút quân khỏi Afghanistan, kết thúc gần 20 năm chiến tranh, nhưng cũng đánh dấu sự trở lại của lực lượng Taliban.
Tổng quan về Hoa Kỳ hiện đại
Hoa Kỳ, hay còn được gọi là Mỹ (United States of America – USA), là một quốc gia lớn với diện tích là 3.796.742 km². Với dân số khoảng 331 triệu người tính đến năm 2020, Hoa Kỳ là một trong những quốc gia đông dân nhất thế giới. Thu nhập bình quân đầu người danh nghĩa của nước này vào năm 2020 là 69.375 USD, và tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa đạt 22,94 nghìn tỷ USD.
Thủ đô của Hoa Kỳ là Washington, D.C., và tiếng Anh là ngôn ngữ chính thức. Dân số của quốc gia này gồm 65% theo đạo Cơ Đốc, trong khi 28% không theo tôn giáo nào, 6% theo các tôn giáo khác và 1% không xác định.
Hoa Kỳ hiện có 50 bang và 5 khu vực hành chính trực thuộc, bao gồm các vùng như Samoa, Guam, Virgin Islands và Puerto Rico. Quốc kỳ của Hoa Kỳ có 50 ngôi sao đại diện cho 50 bang và 13 sọc đỏ và trắng tượng trưng cho 13 thuộc địa ban đầu tuyên bố độc lập từ Anh và trở thành các bang đầu tiên của quốc gia.
Với sức mạnh kinh tế và quân sự hàng đầu thế giới, Hoa Kỳ là một siêu cường quốc, có ảnh hưởng sâu rộng tới nhiều mặt của đời sống toàn cầu. Nước này là thành viên chủ chốt của nhiều tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, NATO và là một trong năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Ngoài ra, Hoa Kỳ cũng nổi tiếng với những đóng góp lớn trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, bao gồm việc là quốc gia đầu tiên đưa con người lên mặt trăng và sở hữu vũ khí hạt nhân. Sự phát triển và ảnh hưởng văn hóa của Hoa Kỳ cũng được cảm nhận rộng rãi trên toàn thế giới.
Lịch sử nước Mỹ là một câu chuyện hấp dẫn và đầy cảm hứng về sự can đảm, sáng tạo và quyết tâm. Từ một khởi đầu khiêm tốn, Hoa Kỳ đã phát triển thành một quốc gia hùng mạnh và có ảnh hưởng to lớn trên thế giới.
Hiểu biết về lịch sử nước Mỹ là điều cần thiết để hiểu được vị trí và vai trò của nó trong thế giới ngày nay. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan về hành trình lịch sử đầy ấn tượng của Hoa Kỳ.
