Cách mạng tháng Hai Nga 1917: Mốc son lịch sử

Cách mạng tháng Hai Nga 1917 là một cuộc cách mạng dân chủ tư sản diễn ra ở Nga vào tháng 2 năm 1917, lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng và thành lập nên chính phủ lâm thời. Cách mạng tháng 2 Nga có ý nghĩa lịch sử to lớn, cả đối với nước Nga và đối với thế giới.

Cách mạng Tháng Hai Nga là gì?

Cách mạng tháng Hai là cuộc cách mạng dân chủ tư sản diễn ra ở Nga vào tháng 2 năm 1917, lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng và thành lập nên chính phủ lâm thời.

Nguyên nhân 

Mâu thuẫn giai cấp trong xã hội Nga

Lúc bấy giờ, Xã hội Nga xảy ra mâu thuẫn giai cấp gay gắt giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản với giai cấp phong kiến. Giai cấp vô sản và giai cấp tư sản đã liên minh với nhau để lật đổ chế độ phong kiến.

Giai cấp vô sản chiếm khoảng 40% dân số, giai cấp tư sản chiếm khoảng 10% dân số. Các giai cấp này ngày càng có ý thức giác ngộ giai cấp và đấu tranh cho quyền lợi của mình.

Giai cấp vô sản đang bị áp bức, bóc lột nặng nề. Họ phải làm việc trong điều kiện lao động cực khổ, lương thấp, không có quyền lợi gì. Giai cấp vô sản đã nhiều lần đứng lên đấu tranh đòi cải thiện đời sống, nhưng đều bị đàn áp.

Giai cấp tư sản cũng đang bị hạn chế quyền lợi của mình. Họ phải chịu sự kìm kẹp của chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng. Giai cấp tư sản đã nhiều lần đòi quyền tự do kinh doanh, tự do ngôn luận, tự do báo chí, nhưng đều bị từ chối.

Hai giai cấp này đã liên minh với nhau để lật đổ chế độ phong kiến, xây dựng một xã hội mới, dân chủ và công bằng hơn.

Sự suy yếu của chế độ Sa Hoàng

Đến năm 1917, sự mất niềm tin vào chế độ Sa hoàng Nga gia tăng do tham nhũng và kinh tế lạc hậu. Sa hoàng Nicholas liên tục giải tán Duma, dẫn đến sự gia tăng bất mãn và bất đồng tại quốc gia này. Chế độ Sa hoàng bảo thủ tạo ra tổ chức tư bản độc quyền, nhưng vẫn kết hợp với màu sắc quý tộc và phong kiến thông qua các tước vị lưu truyền. Những nhà đại tư bản kiểm soát các ngành công nghiệp quan trọng như dầu mỏ, than đá và luyện kim, trong khi công nhân và nông dân chịu đựng sự bóc lột và đối xử tàn tệ. Sự bất mãn lan rộ, nông dân bỏ ruộng đất đi kiếm việc làm ở thành phố, và cuộc sống khốn khổ đẩy họ vào bần cùng.

Dưới sự ảnh hưởng của chế độ phong kiến, sự phát triển của sản xuất tư bản ở Nga chỉ tương đương với mức trung bình châu Âu. Công nghệ kém phát triển, năng suất thấp và sự phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên liệu thô làm cho Nga trở thành nơi tiêu thụ hàng hóa và cung cấp nguyên liệu cho phương Tây. Để chống đối các phong trào dân chủ, Sa hoàng và đại tư bản áp đặt sự đàn áp, tước đoạt quyền tự do của công nhân và nông dân. Mâu thuẫn giữa các giai cấp xã hội và chiến tranh thế giới đã làm tràn ly nước và tạo điều kiện cho Cách mạng tháng 10, lật đổ Sa hoàng và mở đầu cho chế độ Cộng sản Nga.

Tác động của Cách mạng tháng Mười Pháp năm 1789 và Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Pháp

Cách mạng tháng Mười Pháp năm 1789 và Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Pháp đã cổ vũ cho phong trào cách mạng ở Nga.

Cách mạng tháng Mười Pháp năm 1789 đã lật đổ chế độ phong kiến, thiết lập chế độ cộng hòa tư sản. Cách mạng này đã mang lại nhiều quyền lợi cho nhân dân, đặc biệt là giai cấp vô sản.

Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Pháp đã lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập chính phủ lâm thời. Cách mạng này đã có ảnh hưởng lớn đến phong trào cách mạng ở Nga.

Tóm lại, bối cảnh lịch sử của Cách mạng tháng 2 Nga là sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm sự phát triển của mâu thuẫn giai cấp trong xã hội Nga, sự suy yếu của chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng và tác động của Cách mạng tháng Mười Pháp năm 1789 và Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Pháp.

Diễn biến cuộc Cách mạng Tháng 2 Nga

Cách mạng tháng 2 Nga diễn ra qua 3 giai đoạn chính:

Giai đoạn 1 (7/2/1917 – 25/2/1917): Cuộc biểu tình của công nhân và binh lính ở Petrograd (nay là Xanh Pê-téc-bua). 

Ngày 7/2/1917 (theo lịch Nga cũ), hàng nghìn công nhân ở Petrograd tham gia cuộc biểu tình đòi cải thiện đời sống và đòi hòa bình. Cuộc biểu tình nhanh chóng lan rộng và lôi kéo thêm nhiều binh lính tham gia.

Cuộc biểu tình đã buộc chính phủ Nga hoàng phải ban hành một số cải cách, như tăng lương cho công nhân, giảm giờ làm, cải thiện điều kiện sống cho binh lính. Tuy nhiên, những cải cách này không đáp ứng được yêu cầu của nhân dân, và cuộc biểu tình vẫn tiếp tục diễn ra.

Giai đoạn 2 (25/2/1917 – 2/3/1917): Cuộc khởi nghĩa vũ trang ở Petrograd

Ngày 25 tháng 2 (10 tháng 3), đảng Bolshevik quyết định chuyển sang tổng bãi công chính trị toàn thành phố và các cuộc xung đột giữa những người biểu tình và cảnh sát đã diễn ra. 

Ngày 26 tháng 2 (11 tháng 3), theo lời kêu gọi của đảng Bolshevik, công nhân chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang bằng cách tước vũ khí của cảnh sát. Công nhân còn kêu gọi binh lính đứng về cách mạng lật đổ Nga hoàng. Đến buổi chiều, nhiều nơi quân đội đã đứng về phía nhân dân, nổ súng bắn vào cảnh sát.

Ngày 27 tháng 2 (12 tháng 3), cuộc khởi nghĩa lan ra khắp thành phố. Triều đình Nga hoàng phải huy động 60.000 binh lính từ mặt trận trở về đàn áp phong trào tuy nhiên binh lính được nhân dân vận động đã bắn vào cảnh sát, bắt các bộ trưởng và tướng của Sa hoàng. Sa hoàng Nikolai II thoái vị và đế quốc Nga cáo chung

Ngày 27-2 (12 – 3), dưới sự lãnh đạo của Đảng Bôn-sê-vích, công nhân đã chuyển từ tổng bãi công chính trị thành khởi nghĩa vũ trang. Binh lính được giác ngộ đã ngả theo cách mạng. Quân khởi nghĩa chiếm các công sở, bắt các tướng tá của Nga hoàng. Chế độ quân chủ chuyên chế đã bị lật đổ.

Giai đoạn 3 (2/3/1917 – 15/3/1917): Cách mạng lan rộng ra cả nước

Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa ở Petrograd đã cổ vũ cho phong trào cách mạng ở các thành phố và vùng nông thôn trên cả nước. Cách mạng lan rộng ra cả nước và lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng.

Chỉ trong vòng 8 ngày, cuộc Cách mạng Tháng Hai đã thành công và lật đổ hoàn toàn chế độ Sa hoàng đã tồn tại hàng thế kỷ qua. Tuy đã lật đổ chế độ cũ và giành được chính quyền, nhưng nước Nga theo chế độ cộng hòa dân chủ lại lâm vào tình trạng phức tạp mới. Quyền lực của chính quyền mới không hợp nhất, mà phân tán do các tổ chức Xô viết và chính quyền dân chủ tư sản nắm giữ.

Phong trào cách mạng diễn ra trong cả nước: khắp nơi quần chúng nổi dậy bầu ra các xô-viết bao gồm đại biểu công nhân, nông dân và binh lính. Cùng thời gian đó, giai cấp tư sản cũng thành lập Chính phủ lâm thời gồm đại biểu tư sản và đại địa chủ tư sản hóa. Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai đã thắng lợi ở Nga.

Tính chất Cách mạng Tháng 2 Nga

Tính chất của cuộc Cách mạng tháng Hai ở Nga là dân chủ tư sản kiểu mới

Theo những người Bolshevik, cách mạng Tháng Hai về tính chất là cuộc cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới vì lãnh đạo cuộc cách mạng là giai cấp vô sản và hướng đi lên của cuộc cách mạng là xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa chứ không phải chế độ tư bản chủ nghĩa. Từ cuộc cách mạng này có hai chính quyền được thành lập là chính phủ tư sản lâm thời và chính quyền Soviet.

Tuy lúc này phái Menshevik đang chiếm đa số trong các Soviet còn người Bolshevik chỉ là thiểu số, nhưng tương quan sẽ nhanh chóng thay đổi khi quần chúng ngày càng quay sang ủng hộ những người Bolshevik. Cuộc cách mạng tháng hai đã lật đổ chế độ phong kiến, tạo điều kiện cho người Bolshevik chiếm chính quyền bằng cuộc Cách mạng Tháng Mười.

Cách mạng tháng 2 ở Nga là sự kiện mở đầu cuộc cách mạng dân chủ tư sản Nga: ngày 23/2/1917, cách mạng bùng nổ bằng cuộc biểu tình của 9 vạn nữ công nhân ở Pê-tơ-rô-gơ-rát, phong trào nhanh chóng chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang.

Cách mạng Tháng Hai về tính chất là cuộc cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới vì lãnh đạo cuộc cách mạng là giai cấp vô sản và hướng đi lên của cuộc cách mạng là xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa chứ không phải chế độ tư bản chủ nghĩa, thành lập được hai chính quyền là chính phủ tư sản lâm thời và Xô Viết.

Kết quả của cuộc cách mạng tháng 2 năm 1917 ở Nga

Trong thời gian khởi nghĩa, theo lời kêu gọi của đảng Bolshevik, công nhân và binh lính đã tiến hành thành lập các Soviet đại biểu cho mình. Chiều ngày 27 tháng 2, hội nghị các Soviet toàn Petrograd đã họp và bầu ra lãnh đạo thống nhất Soviet đại biểu công nhân và binh lính Petrograd. Ngay sau khi đế quốc Nga cáo chung, Soviet đại biểu công nhân và binh lính Petrograd đã đứng ra điều hành mọi công việc của nhà nước.

Phái Menshevik đang chiếm đa số trong các Soviet, đặc biệt là Soviet Petrograd và các đảng phái khác như đảng Xã hội Cách mạng quyết định thành lập chính quyền trung ương. Ngày 2 tháng 3 (15-3), chính phủ lâm thời được thành lập do huân tước Georgy Lvov làm thủ tướng. Chế độ Nga Hoàng sụp đổ, nước Nga xuất hiện chính phủ lâm thời và các Soviet bao gồm đại biểu công nhân và binh lính. Người Bolshevik gọi chính phủ lâm thời là chính phủ tư sản tuy nhiên chính phủ này do các đảng cánh tả như Menshevik, Xã hội Cách mạng hợp tác với các đảng cánh hữu theo các ý thức hệ khác như chủ nghĩa tự do, chủ nghĩa lập hiến thành lập nên.

Ý nghĩa cuộc Cách mạng Tháng 2 năm 1917 ở Nga

Cách mạng tháng 2 Nga là một cuộc cách mạng dân chủ tư sản diễn ra ở Nga vào tháng 2 năm 1917, lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng và thành lập nên chính phủ lâm thời. Cách mạng tháng 2 Nga có ý nghĩa lịch sử to lớn, cả đối với nước Nga và đối với thế giới.

Ý nghĩa đối với nước Nga

Cách mạng tháng 2 Nga có ý nghĩa quan trọng đối với nước Nga, đánh dấu sự chấm dứt của chế độ phong kiến Nga hoàng và mở ra thời kỳ mới cho nước Nga. Cách mạng đã:

• Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng: Chế độ quân chủ chuyên chế Nga hoàng đã tồn tại ở Nga trong hơn 300 năm. Cách mạng tháng 2 đã xóa bỏ chế độ này, mở ra thời kỳ mới cho nước Nga.
• Thành lập chính phủ lâm thời: Chính phủ lâm thời do giai cấp tư sản và tiểu tư sản lãnh đạo được thành lập sau cách mạng. Chính phủ này đã thực hiện một số cải cách dân chủ, như tuyên bố quyền bình đẳng cho tất cả mọi người, đàn áp phong trào cách mạng của giai cấp vô sản.
• Mở ra thời kỳ mới cho nước Nga: Cách mạng tháng 2 đã mở ra thời kỳ mới cho nước Nga, là thời kỳ của dân chủ và tự do.

Ý nghĩa đối với thế giới

Cách mạng tháng 2 Nga cũng có ý nghĩa quan trọng đối với thế giới, thúc đẩy phong trào cách mạng ở nhiều nước trên thế giới. Cách mạng đã:

• Thúc đẩy phong trào cách mạng thế giới: Cách mạng tháng 2 Nga là một cuộc cách mạng dân chủ tư sản thành công đầu tiên trong thế kỷ 20. Cách mạng đã cổ vũ cho phong trào cách mạng ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là ở các nước thuộc địa và phụ thuộc.
• Góp phần tạo nên trật tự thế giới mới: Cách mạng tháng 2 Nga đã góp phần tạo nên trật tự thế giới mới, là trật tự thế giới đa cực, không còn sự thống trị của các nước đế quốc.

Cách mạng tháng 2 Nga là một cuộc cách mạng quan trọng trong lịch sử nước Nga và thế giới. Cách mạng đã mở ra thời kỳ mới cho nước Nga và thúc đẩy phong trào cách mạng ở nhiều nước trên thế giới.