Nhà Hạ – triều đại đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc, kéo dài từ khoảng thế kỷ 21 TCN đến thế kỷ 16 TCN. Triều đại này được thành lập bởi Hạ Vũ, một vị vua huyền thoại được cho là đã trị vì trong 30 năm. Sự tồn tại thực sự của nhà Hạ hay không vẫn là một ẩn số đối với các nhà nghiên cứu lịch sử hiện đại.
Lịch sử hình thành
Nhà Hạ (夏朝) được coi là triều đại đầu tiên của Trung Quốc cổ đại. Theo lịch sử ghi lại, nhà Hạ có tổng cộng 14 đời với 17 vị vua.
Người ta thường tin rằng nhà Hạ bao gồm một số thị tộc sống dọc theo sông Hoàng Hà. Nhà Hạ theo truyền thống được coi là sự khởi đầu của triều đại cha truyền con nối của Trung Quốc.
Nhà Hạ được nhiều nhà sử học coi là thần thoại vì có rất ít bằng chứng được ghi lại về triều đại này. Hầu hết các học giả tin rằng những câu chuyện về nó được kể chứ không phải được viết. Mãi đến triều đại nhà Chu, 554 năm sau, chúng ta mới thấy các bản ghi chép về triều đại đầu tiên của Trung Quốc này.
Các di tích thời Hạ được tìm thấy tại một địa điểm có tên là Erlitou ở trung tâm lưu vực sông Hoàng Hà vẫn chưa được kết luận chắc chắn với nhà Hạ như được mô tả trong các tác phẩm của nhà Chu.
Truyền thuyết nói rằng vua Vũ là người hiền, có công đào vét chín con sông trị thủy cho Trung Quốc trong tám năm. Trong thời gian đào vét, ông nhiều lần đi ngang qua nhà mình mà không vào. Vì công lao như vậy, năm 2225 TCN ông được vua Thuấn chọn làm người truyền ngôi.
Năm 2208, vua Thuấn mất, Vũ để tang 3 năm rồi chính thức lên ngôi vua năm 2205 TCN. Sau khi lên ngôi, ông vẫn giữ lệ cử người hiền tài trong nước thay mình như các đời trước mà không có ý định truyền ngôi cho con là Khải – con với người vợ họ Đồ Sơn.
Ông dự định cử Cao Dao thay mình làm vua sau này. Nhưng Cao Dao lại mất trước ông, vì vậy ông phong cho con cháu Cao Dao ở đất Anh, đất Lục, rồi lại tiến cử Bá Ích quản lý chính sự để chuẩn bị làm vua.
Năm 2198 TCN, Vũ đi tuần phía đông, đến Cối Kê thì mất. Bá Ích không nhận ngôi vua mà nhường lại cho con Vũ là Khải rồi tránh ra ở phía nam Cơ Sơn. Vì Khải cũng có nhiều uy tín nên thiên hạ nhiều người quy phục. Kể từ đời vua Khải, nhà Hạ giữ lệ cha truyền con nối.
Văn hóa xã hội
Triều Hạ được coi là thời kỳ phát triển của nền văn minh Trung Quốc. Trong thời kỳ này, Trung Quốc đã có những bước tiến quan trọng trong các lĩnh vực như nông nghiệp, thủ công nghiệp, quân sự, và văn hóa.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, người Hạ đã phát minh ra cày sắt, giúp tăng năng suất cây trồng. Họ cũng đã phát triển hệ thống thủy lợi, giúp chống lại lũ lụt và hạn hán.
Trong lĩnh vực thủ công nghiệp, người Hạ đã phát triển nghề luyện kim, nghề dệt, và nghề gốm. Họ đã chế tạo ra các loại vũ khí, công cụ, và đồ dùng bằng đồng.
Trong lĩnh vực quân sự, người Hạ đã phát triển quân đội chuyên nghiệp, với lực lượng bộ binh, kỵ binh, và thủy quân.
Trong lĩnh vực văn hóa, người Hạ đã phát triển chữ viết, âm nhạc, và nghệ thuật. Họ đã sáng tạo ra chữ viết tượng hình, được coi là tiền thân của chữ Hán hiện đại. Họ cũng đã sáng tác các bài hát và vũ điệu, và xây dựng các công trình kiến trúc như đền thờ và cung điện.
Sự sụp đổ của nhà Hạ
Năm 2058 TCN, vua Thiếu Khang mất, con là Trữ nối ngôi. Từ Trữ truyền 8 đời đến vua Khổng Giáp (1879 – 1849 TCN) thì nhà Hạ bắt đầu suy. Khổng Giáp tin quỷ thần và hoang dâm, nhiều chư hầu không thần phục nhà Hạ nữa. Qua 3 đời, đến đời thứ 17 nhà Hạ là vua Lý Quý, còn gọi là Kiệt (1818 – 1767 TCN).
Hạ Kiệt tàn bạo, hoang dâm, mê nàng Muội Hỷ, bị dân chúng oán ghét. Các chư hầu nổi dậy chống lại Kiệt, Kiệt mang quân đánh dẹp các bộ tộc đó. Một thủ lĩnh bộ lạc Thương là Thành Thang bị Kiệt bắt giam ở Hạ Đài. Sau một thời gian, Kiệt thả Thương Thang. Thương Thang trở về nước, ra sức làm việc nhân đức, quy tập lực lượng. Các chư hầu quy phục Thương.
Năm 1767 TCN, Thành Thang dấy quân đánh Hạ Kiệt. Vua Kiệt thua chạy ra đất Minh Điều, nói với thủ hạ:
“Ta hối hận không giết Thang nên mới ra nông nỗi này”
Thương Thang diệt nhà Hạ, lập ra nhà Thương. Hạ Kiệt ở ngôi 52 năm, bị đày ra Nam Sào 3 năm thì chết tại núi Đình Sơn. Thang phong cho con cháu nhà Hạ, đến thời nhà Chu đất ấy gọi là nước Kỷ.
